न्यायकोशः /483

४२९
 
न्यायकोशः ।
 
इत्यादौ । ६ निश्चितम् । यथा निश्चितमित्यादौ ( गणरत्न ० ) ।

७ निषेधः । यथा निर्मक्षिकम् इत्यादौ । अयं शब्दः प्रादिः सान्तो

रान्तश्चेति विज्ञेयम् (वाच ० ) ।
 

 
<निरनुयोज्यानुयोग: – >
(निग्रहस्थानम् ) [ क ] अनिग्रहस्थाने निग्रह-

स्थानाभियोगो निरनुयोज्यानुयोगः ( गौ० ५/२।२२ ) । निग्रहस्थान-

लक्षणस्य मिथ्याध्यवसायाद निग्रहस्थाने निगृहीतोसीति परं ब्रुवन्निर-

योज्यानुयोगान्निगृहीतो वेदितव्य इति ( वात्स्या० ५/२/२२ ) । अवसरे

यथार्थनग्रहस्थानोद्भावनातिरिक्तं यन्निग्रहस्थानोद्भावनं तत् इत्यर्थः । एतेन

अवसरे निग्रहस्थानोद्भावने एकनिग्रहस्थाने निग्रहस्थानान्तरोद्भावनेच

नातिव्याप्तिः (गौ० वृ० ५।२।२२) । [ख] निग्रहस्थानरहिते निग्रहस्थानो-

द्भावनम् (नील० पृ० ४६ ) । सोयं चतुर्धा । छलम् जातिः आभासः
•
अनवसरग्रहणं च ( गौ० वृ० ५/२/२२ ) ( दि० १ ) ( ता० २०

 
<निरर्थकम् - >
१ ( निग्रहस्थानम् ) अस्य संभवः प्रमादात् इत्यवधेयम्

परि० ३ श्लो० १५१ ) ( सा० सं० पृ० ११७ ) ।

(गौ० वृ० ५/२१८ ) । [क] वर्णक्रमनिर्देशवन्निरर्थकम् (गौ०

५२१८ ) । तदर्थश्च वर्णानां क्रमेण निर्देशो जबगडेत्यादिप्रयोगः

तत्तुल्यो निर्देशः इति ( गौ० वृ० ५/२१८ ) । यथा नित्यः शब्दः
●
कचटतपाः जबगडदश्त्वात् झभञ्घढधष्वत् इति । एवंप्रकारं निरर्थ-

कम् । अभिधानाभिधेयभावानुपपत्तावर्थग तेरभावाद्वर्णा एव

निर्दिश्यन्त इति (वात्स्या० ५१२१८ ) । [ख समयबन्धव्यतिरेकेणा-

व्यतिरेकेणेति विशेषणदानेन यत्र अपभ्रंशेन विचारः कर्तव्यः इति

वाचकपदप्रयोगः ( गौ० वृ० ५/२१८ ) ( दि० १) । समयबन्ध-
•●
शास्त्रपरिभाषया वा बोध्यम् ( गौ० वृ० [५/२१८ ) । [ग] अवा-

समयबन्धस्तत्रापभ्रंशे न दोषः । अत्र वाचकत्वं शक्त्या निरूढलक्षणया
 

चकशब्द
 
प्रयोगः
 
अत्रोच्यते
 

। यथा शब्दो नित्यः जबगडदस्त्वात् इत्यादि ( नील●
 

पृ० ४५ ) । २ काव्यदोषविशेषः इत्यालंकारिका आहुः ।

निरर्थकं तुहीत्यादि पूरणैकप्रयोजनम् इति ( चन्द्रा० ) । ३ निष्फलम् ।