न्यायकोशः /490
This page has not been fully proofread.
४३६
न्यायकोशः ।
नाश्रीयते न प्रयुज्यते । न विवक्ष्यते इति यावत् (वै० सा० ६०
सुब० पृ० १६३ ) । ख प्रकृत्यविवक्षायां निष्पाद्यम् । यथा वढं ।
करोतीत्यादौ सत्या अपि मृदादिप्रकृतेः परिणामित्वेनाविवक्षा (वै० सा०
द० सुब० पृ० १६३ ) । अत्रोक्तं भर्तृहरिणा यदसज्जायते सदा ।
जन्मना यत्प्रकाशते । प्रकृतेस्तु विवक्षायां विकार्ये कैश्विदन्यथा ॥
सुब० पृ० १६३ ) । अत्र विवेको ज्ञेयः । प्रकृतिकर्मासमभिव्याहारे,
तन्नित्यंम् इति ( ग० व्यु० का० २ पृ० ६५ ) (बै० सा० ६०.
निर्वयम् इत्युच्यते । यथा कटं घटं वा करोति भस्म करोतिइयारों,
निर्वम् । प्रकृतिकर्मसमभिव्याहारे तु विकार्यम् इत्युच्यते ।
•काशान्कटं करोति मृदं घटं करोति काष्ठं भस्म करोति इत्यादौ विज्ञा
र्यम् इति (ग० व्यु० कार० २ पृ०
६५ ) ।
निर्वाह: – १ [क] कार्यसंपादनम् । यथा यावता स्यात्स्वनिर्वाह /
निष्पादनम् । २ समाप्तिः ।
• स्वीकुर्यात्तावदेव तु ( नारदीयपु० ) इत्यादौ ( वाच० ) / [ 8 ] /
निर्वाहकत्वम् – ( संगतिः ) १ [ क ] कथंचिदनुकूलत्वम् ( म०प्र० १/
पृ० १५ ) । [ ख ] एककार्यनिर्वाहकत्वम् । एककार्यनिर्वाहकत्वं
कारण कारणतावच्छेदक एतदुभयसाधारणं प्रयोजकत्वम् । यथा य
पक्षधर्मतयोरनुमित्यात्मकैककार्याजनकत्वेपि तज्जन की भूतज्ञान विषयताक
च्छेदकत्वेनैककार्यानुकूलत्वम् । तत्र सामान्यतोनुमितिलक्षणैककार्या/
• कूलत्वज्ञाने किं तदनुकूलम् इति जिज्ञासायाम् अनन्तरं पक्षधर्मता /
निरूपणमिति ( भवा० ) । [ग] एककार्यजनकत्वम् (वै० सा० ८०//
कारणकारणतावच्छेदकसाधारण प्रयोजकत्वरूपमित्यर्थः ।
अत्र व्याख्यानम् । निर्वाहकत्वम् कारणता निर्वाहकत्वम् ।
यावत् ( जग ० ) । प्रयोज्यत्वं वा निर्वाहकत्वमिति केचिदाहुः ।
निर्वाहकैक्यम्-
२
१३४ ) । यथा प्रत्यक्षनिरूपणानन्तरं परामर्शानुमित्योर्निरूपणे निर्वाह
-( संगतिः ) एकप्रयोजकप्रयोज्यत्वम् ( राम० २ १० /
यथा
2002
व्याति
कार्यत्वम्।
कार्यमिति
न्यायकोशः ।
नाश्रीयते न प्रयुज्यते । न विवक्ष्यते इति यावत् (वै० सा० ६०
सुब० पृ० १६३ ) । ख प्रकृत्यविवक्षायां निष्पाद्यम् । यथा वढं ।
करोतीत्यादौ सत्या अपि मृदादिप्रकृतेः परिणामित्वेनाविवक्षा (वै० सा०
द० सुब० पृ० १६३ ) । अत्रोक्तं भर्तृहरिणा यदसज्जायते सदा ।
जन्मना यत्प्रकाशते । प्रकृतेस्तु विवक्षायां विकार्ये कैश्विदन्यथा ॥
सुब० पृ० १६३ ) । अत्र विवेको ज्ञेयः । प्रकृतिकर्मासमभिव्याहारे,
तन्नित्यंम् इति ( ग० व्यु० का० २ पृ० ६५ ) (बै० सा० ६०.
निर्वयम् इत्युच्यते । यथा कटं घटं वा करोति भस्म करोतिइयारों,
निर्वम् । प्रकृतिकर्मसमभिव्याहारे तु विकार्यम् इत्युच्यते ।
•काशान्कटं करोति मृदं घटं करोति काष्ठं भस्म करोति इत्यादौ विज्ञा
र्यम् इति (ग० व्यु० कार० २ पृ०
६५ ) ।
निर्वाह: – १ [क] कार्यसंपादनम् । यथा यावता स्यात्स्वनिर्वाह /
निष्पादनम् । २ समाप्तिः ।
• स्वीकुर्यात्तावदेव तु ( नारदीयपु० ) इत्यादौ ( वाच० ) / [ 8 ] /
निर्वाहकत्वम् – ( संगतिः ) १ [ क ] कथंचिदनुकूलत्वम् ( म०प्र० १/
पृ० १५ ) । [ ख ] एककार्यनिर्वाहकत्वम् । एककार्यनिर्वाहकत्वं
कारण कारणतावच्छेदक एतदुभयसाधारणं प्रयोजकत्वम् । यथा य
पक्षधर्मतयोरनुमित्यात्मकैककार्याजनकत्वेपि तज्जन की भूतज्ञान विषयताक
च्छेदकत्वेनैककार्यानुकूलत्वम् । तत्र सामान्यतोनुमितिलक्षणैककार्या/
• कूलत्वज्ञाने किं तदनुकूलम् इति जिज्ञासायाम् अनन्तरं पक्षधर्मता /
निरूपणमिति ( भवा० ) । [ग] एककार्यजनकत्वम् (वै० सा० ८०//
कारणकारणतावच्छेदकसाधारण प्रयोजकत्वरूपमित्यर्थः ।
अत्र व्याख्यानम् । निर्वाहकत्वम् कारणता निर्वाहकत्वम् ।
यावत् ( जग ० ) । प्रयोज्यत्वं वा निर्वाहकत्वमिति केचिदाहुः ।
निर्वाहकैक्यम्-
२
१३४ ) । यथा प्रत्यक्षनिरूपणानन्तरं परामर्शानुमित्योर्निरूपणे निर्वाह
-( संगतिः ) एकप्रयोजकप्रयोज्यत्वम् ( राम० २ १० /
यथा
2002
व्याति
कार्यत्वम्।
कार्यमिति