न्यायकोशः /462

४०८
 
न्यायको<नाशः ।
 
नाशः - >
१ ध्वंसः । २ शाब्दिकास्तु अदर्शनानुकूलव्यापारः / संच
 

ध्वंससामग्रीरूपः व्यवधानाद्यनुकूलव्यापाररूपश्च । यथा उत्पतिते काके

नष्टं तद्गृहं भवति हृतं नष्टं च लभ्यते इत्यादी इत्याहुः । तन्मते ध्वंसतु
 

तिरोभावावस्था ( ल
 
म० धात्व० पृ० ६ ) । ३ सांख्यास्त नाश:

कारणलयः ( सां० अ० १ सू० १२१ ) इत्याहुः ।
 

 
<नाशवत्वम् – >
विनाशित्वम् ।
 
-
 
बृहस्पति
 

 
<नास्तिकः – >
[ क ] वेदमार्गमननुरुन्धान: किंचिदपिपरकम्

स्वर्गनरका पूर्वादिकम् नास्ति इति वादी । यथा चार्वाको सात
•
र्नास्तिकः । [ख ] परलोकतत्साधनादृष्टाद्यभाववादी तत्साक्षिण ईश्वरसा

वेदनिन्दां च देवतानां च कुत्सनम् ( मनु० अ० ४ श्लो० १६३/

सत्त्ववादी च । यथा अतिमात्रोज्झितभीरनास्तिकः ( माघः ) नास्ति

इत्यादौ । नास्तिकः षड़िध: । चार्वाकः बौद्धाश्चत्वारः दिगम्बर खेति /

इदानीं चार्वाकादीनां षण्णां संक्षेपतो मतस्वरूपमुच्यते । तत्र
 

इत्यादिसामानाधिकरण्यप्रतीतेः ब्राह्मणत्वादिधर्मवति शरीर एव

प्रत्यक्षमाप्रमाणवादी । तन्मते ब्राह्मणोहम् गौरोहम् स्थलोहम जानामि

सुखाद्याश्रयत्वं सिद्ध्यतीति शरीरमेवात्मा । तत्र श्रुतिरपि सवा

पुरुषोन्नरसमयः इति । पृथिव्य तेजोवाय्वात्मकचतुर्विधभूत समुदायमेव
•
दिकं नास्त्येव । अङ्गना लिङ्गना दिजन्यं सुखमेव पुरुषार्थः / कष्टका

किण्वादिभ्यो मदशक्तिवञ्चैतन्यमुपजायते । पारत्रिकस्वर्गनर कपुण्यापा
•
इति चार्वाकमतम् । चत्वारो बौद्धाश्च माध्यमिको योगाचारः

जन्यं दुःखमेव नरकम् । लोकसिद्धो राजैव परमात्मा / देहोच्छेदो मोक्षा
•
सुषुल्यव्यवहितोत्तरक्षण उत्थितस्य सुषुप्तावहं नासम् इत्यनुभवान

वैभाषिकश्चेति । दिगम्बरो जैनभेदः । तत्र शून्यवादी माध्यमिकः / तल

मेवात्मा । अत एव सर्वमिदं मिथ्यैव इति शून्यवादः / अत्र
•
योगाचारः । तन्मते क्षणिकविज्ञानम् ( स्वयंवेदनम् ) एकमेव /

रिक्तं बाह्यं ग्राह्यवस्तुजातं नास्ति । तच्च विज्ञानं द्विविधम् । अ
 
चावकि
 
ज्ञान
ए
 
तद