न्यायकोशः /350
This page has not been fully proofread.
न्यायकोशः ।
i
चन्द्रेणैकादश स्मृताः । इन्द्रियाणामधिष्ठातृदेवास्ते सात्त्विका मताः ॥
इति पदार्थादर्शे ( वाच० ) । [ग] बन्धमोक्षयोग्यः ( सि० च० १
पृ० १२ ) । [घ शरीरसापेक्षज्ञानवान् ( प्र० प्र० प्रमेय० १०
१०) । [ङ अनित्यज्ञानवान् ( त० कौ० १ पृ० ३) । यया
हन्ताहमिमास्तिस्रो देवता अनेनैव जीवेनात्मनानुप्रविश्य नामरूपे व्याज
करवाणि (छा० ६।३।२ इत्यादौ ) । [च ] बादरायणाचार्यास्तु एवं
• लिङ्गं त्रिवृत् षोडशविस्तृतम् । एष चेतनया युक्तो जीव इत्यभिधीयते ॥
( भाग ० ) इत्याहुः । छ मायावादिमते त्रयो हि जीवस्योपाधयः ।
• तत्र सुषुप्तौ बुद्ध्या दिसंस्कारवासितमज्ञानमात्रम् स्वप्ने जाग्रद्वासनाम
शरीर जावस्थायां सूक्ष्मशरीरसंसृष्टं स्थूलशरीरम् उप
• तत्तदुपाध्युपलक्षित जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तयोप्युपाधिशब्देन व्यवहियन्ते (वाच०)/
• तथा च तेषां मायावादिनां मते [ १ ] उपाधिप्रविष्टं वामनः प्राणकरण
ग्रामानुप्रविष्टं ब्रह्म जीवः [२] घटावच्छिन्ना का शवच्छरीर त्रिता-
अम्बम् [ 8 ] साभासाहंकारश्चित्प्रतिबिम्बम् [५] अन्तःकरणोपहित
च्छिन्नं चैतन्यम् [३] दर्पणमुखप्रतिबिम्बवत् बुद्धिस्थं चैतन्यप्रतिनि
चैतन्यम् [ ६ ] अज्ञानस्य व्यष्टिशक्तिभेदो जीवः स च परमात्मा
श्वरः इति ( वेदा० प० ) । [ज अनेकान्तवादिनस्तु जीवास्तिका
अभिन्नश्च इति बोध्यम् । अत्रोच्यते कार्योपाधिरयं जीवः कारणोपाधि
यसंज्ञया परिभाषितः पदार्थविशेष इत्याहुः । [झ ] बोधात्मको
जीव: ( सर्व० सं० पृ० ६७ आई० ) । न्यायवैशेषिकनये ज
। सूत्रम् इन्द्रियासिद्धिन्द्रिया
र्थान्तरस्य हेतुः (वै० ३।१।२ ) इति । तथा स जीव: प
सकाशादतिरिक्तः । अत्र सूत्रम् शास्त्रसामर्थ्याच्च (वै०
शास्त्रं च श्रुतिः द्वे ब्रह्मणी वेदितव्ये इत्यादि । तथा द्वा
देहेन्द्रियार्थादिव्यतिरिक्तः
2
•सखाया समानं वृक्षं परिषस्वजाते । तयोरन्यः पिप्पलं खाद्वत्त्यन
न्योभिचाकशीति इति (वै० उ० ३।२।२१ ) । न
श्वेतकेतो ब्रह्मविद्रह्मैव भवति इत्यादिश्रुतीनां का गतिरिति वाच्यम्/
तत्त्वमसि इति श्रुतेस्तदभेदेन तदीयत्वप्रतिपादनेनाभेदभावनापरत्वाव
२९६
2
B
परमात्मन
३/२/२१/
सुपर्णा सयुजा
भन
च तत्त्वमसि
i
चन्द्रेणैकादश स्मृताः । इन्द्रियाणामधिष्ठातृदेवास्ते सात्त्विका मताः ॥
इति पदार्थादर्शे ( वाच० ) । [ग] बन्धमोक्षयोग्यः ( सि० च० १
पृ० १२ ) । [घ शरीरसापेक्षज्ञानवान् ( प्र० प्र० प्रमेय० १०
१०) । [ङ अनित्यज्ञानवान् ( त० कौ० १ पृ० ३) । यया
हन्ताहमिमास्तिस्रो देवता अनेनैव जीवेनात्मनानुप्रविश्य नामरूपे व्याज
करवाणि (छा० ६।३।२ इत्यादौ ) । [च ] बादरायणाचार्यास्तु एवं
• लिङ्गं त्रिवृत् षोडशविस्तृतम् । एष चेतनया युक्तो जीव इत्यभिधीयते ॥
( भाग ० ) इत्याहुः । छ मायावादिमते त्रयो हि जीवस्योपाधयः ।
• तत्र सुषुप्तौ बुद्ध्या दिसंस्कारवासितमज्ञानमात्रम् स्वप्ने जाग्रद्वासनाम
शरीर जावस्थायां सूक्ष्मशरीरसंसृष्टं स्थूलशरीरम् उप
• तत्तदुपाध्युपलक्षित जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तयोप्युपाधिशब्देन व्यवहियन्ते (वाच०)/
• तथा च तेषां मायावादिनां मते [ १ ] उपाधिप्रविष्टं वामनः प्राणकरण
ग्रामानुप्रविष्टं ब्रह्म जीवः [२] घटावच्छिन्ना का शवच्छरीर त्रिता-
अम्बम् [ 8 ] साभासाहंकारश्चित्प्रतिबिम्बम् [५] अन्तःकरणोपहित
च्छिन्नं चैतन्यम् [३] दर्पणमुखप्रतिबिम्बवत् बुद्धिस्थं चैतन्यप्रतिनि
चैतन्यम् [ ६ ] अज्ञानस्य व्यष्टिशक्तिभेदो जीवः स च परमात्मा
श्वरः इति ( वेदा० प० ) । [ज अनेकान्तवादिनस्तु जीवास्तिका
अभिन्नश्च इति बोध्यम् । अत्रोच्यते कार्योपाधिरयं जीवः कारणोपाधि
यसंज्ञया परिभाषितः पदार्थविशेष इत्याहुः । [झ ] बोधात्मको
जीव: ( सर्व० सं० पृ० ६७ आई० ) । न्यायवैशेषिकनये ज
। सूत्रम् इन्द्रियासिद्धिन्द्रिया
र्थान्तरस्य हेतुः (वै० ३।१।२ ) इति । तथा स जीव: प
सकाशादतिरिक्तः । अत्र सूत्रम् शास्त्रसामर्थ्याच्च (वै०
शास्त्रं च श्रुतिः द्वे ब्रह्मणी वेदितव्ये इत्यादि । तथा द्वा
देहेन्द्रियार्थादिव्यतिरिक्तः
2
•सखाया समानं वृक्षं परिषस्वजाते । तयोरन्यः पिप्पलं खाद्वत्त्यन
न्योभिचाकशीति इति (वै० उ० ३।२।२१ ) । न
श्वेतकेतो ब्रह्मविद्रह्मैव भवति इत्यादिश्रुतीनां का गतिरिति वाच्यम्/
तत्त्वमसि इति श्रुतेस्तदभेदेन तदीयत्वप्रतिपादनेनाभेदभावनापरत्वाव
२९६
2
B
परमात्मन
३/२/२१/
सुपर्णा सयुजा
भन
च तत्त्वमसि