न्यायकोशः /1113

न्यायकोशः ।
 
१०५९
 
.. एतासां विभाजकं तु प्रकृतपक्षप्रकृतसाधनग्रहाविरोधिनो ज्ञानस्य विषय-

तया तदुभयवैशिष्ट्यग्रहविरोधितावच्छेदकं रूपम् ( दीधि ० २ पृ०

२१७ ) इति । अत्रेदं विज्ञेयम् स्वरूपासिद्धेर्हेतवः पञ्च तर्काः । ते च

आत्माश्रयः अन्योन्याश्रयः संशयः चक्रकाश्रयः अनवस्था चेति

( ता० २० श्लो० ९०)।
 

 
<स्वर्गः
 
१>
[क] सुखविशेषः (मु० गु० ) । यथा यागात्स्वर्गो भवति

इत्यादौ स्वर्गशब्दस्यार्थः । यथा वा यज्ञैरिष्वा स्वर्गति प्रार्थयन्ते इत्यादौ

स्वरूशब्दस्यार्थः । इदं च इच्छामात्रसाधनसाध्यं सुखम् इति वदन्ति ।

अत्राम्नायते यन्त्र दुःखेन संभिन्नं न च ग्रस्तमनन्तरम् । अभिलाषोपनीतं

च तत्सुखं स्वःपदास्पदम् ॥ (श्रुतिः ) इति । अत्र दुःखासंभिन्नत्वं च

स्वावच्छेदकशरीरानवच्छिन्नत्वम् । तेन दुःखसमानकालीने सुखे नाति-

व्याप्तिः । [ख] अधर्मानारब्धदेहावच्छेद्यसुखम् ( प० च० ) ।

२ पौराणिकास्तु देवानामावासस्थानं लोकविशेषः । तदुक्तं महाभारते

उपरिष्टाच्च स्वर्लोको योयं स्वरिति संज्ञितः । ऊर्ध्वगः सत्पथः शश्वदेव-

यानचरो मुने ॥ नातप्ततपसः पुंसो नामहायज्ञयांजिनः । नानृता

नास्तिकाश्चैव तत्र गच्छन्ति मुगल ॥ धर्मात्मानो जितात्मानः शान्ता

दान्ता विमत्सराः । दानधर्मरता लोकाः शूराचाहवलक्षणाः ॥ तत्र

गच्छन्ति इत्यादि । तत्र गुणप्रशंसा न शोको न जरा तत्र नायास-

परिदेवने । ईदृशः स मुने लोकः स्वकर्मफलहेतुकः ॥ न वर्तयन्त्या-

हुतिभिस्तेनाप्यमृतभोजनाः । तथा दिव्यशरीरास्ते न च विग्रहमूर्तयः ॥

इत्यादिः । तत्र दोषास्तु कृतस्य कर्मणस्तत्र भुज्यते यत्फलं दिवि । न

चान्यत्क्रियते कर्म मूलच्छेदेन भुज्यते ॥ सोत्र दोषो मम मतस्तस्यान्ते

पतनं च यत् ( भार० व० अ० २६० ) इत्यादयः । अयं च लोकः

भूक: भुवर्लोकः स्वर्लोक: महर्लोकः जनलोकः तपोलोकः सत्य-

लोकश्च इत्येतेषु भूरादिषु सप्तसु लोकेषूर्ध्वस्थस्तृतीय इत्याहुः ।
स्वस्ति –
 
<स्वस्ति>
१ आशीः । यथा स्वस्ति भवते इत्यादौ स्वस्त्यर्थः । अत्र चतु-

र्ध्यर्थः संबन्धः । तस्य स्वस्त्यर्थहितेन्वयः । एवं च भवदीय हितविषयिणी
 
: