न्यायकोशः /1048
This page has not been fully proofread.
न्यायकोशः ।
ज्ञानादेरभावः फलम् (मु० २ पृ० १६२) । अथ वा साधना प्रसिद्धि-
( नील० २ पृ० २६) । शिष्टं तु व्याप्यत्वासिद्धिशब्दव्याख्यानावसरे
ग्रहदशायाम् हेतुतावच्छेदक विशिष्टे साध्यव्याप्तिग्रहप्रतिबन्धः फलम्
संपादितं तत्तत्र दृश्यम् ।
साधनासिद्धिः -- साधनाप्रसिद्धिः ।
९९४
-
VIDIONRN.
साधर्म्य दृष्टान्तः– अन्वयव्याप्तिग्रहणस्थलम् । यथा धूमेन बहनुमाने
महानसः । यत्र यत्र धूमस्तत्राग्नियेथा महानसः इति (प्र० च० पृ० २८)।
अत्राधिकं तु दृष्टान्तशब्दे अन्वयदृष्टान्तशब्दे च दृश्यम् ।
साधर्म्यनिदर्शनम् -[क] अम्बयदृष्टान्तः । [ख] अनुमेयेन
न्येन लिङ्गसामान्यस्यानुविधानदर्शनम् । तद्यथा यत् क्रियावत् तद्रव्यं
दृष्टं यथा शरः इति ( प्रशस्त ० २ पृ० ४८) । [ग] अन्वय्य
POWO
दाहरणम् ।
यथा
इति च
साधर्म्यनिदर्शनाभासः - (निदर्शनाभासः ) लिङ्गानुमेयोभयाश्रया सिद्धय
• ननुगत विपरीतानुगतः । यथा यदनित्यं तन्मूर्त दृष्टं यथा परमाणु
कर्म यथाकाशम् यथा तमो घटवत् यन्निष्क्रियं तदद्रव्यं दृष्टम् इ
( प्रशस्त० २ पृ० ४८) । एवमन्वयदृष्टान्ताभासशब्दोपि व्याख्येयः ।
साधर्म्यम्–[ क ] समानधर्मः । यथा कमल सुन्दरं सुखम साधर्म
सौन्दर्य मुखकमलयोः साधर्म्यम् । यथा वा षण्णां पदार्थानां
वैधर्म्यतत्त्वज्ञानं निःश्रेयसहेतुः ( प्रशस्त ० ) इत्यादौ साधर्म्य शब्दार्थ
( न्या० कन्द० पृ० ६ ) । [ख ] अनुगतो धर्मः (०
१।१।४ ) । समानो धर्मः इति फलितोर्थ: (मु० १ १०
यथा अस्तित्वम् ज्ञेयत्वम् प्रमेयत्वम् अभिधेयत्वं च द्रव्यादीनां सप्तानों
पदार्थानां साधर्म्यं भवति । अत्र ज्ञेयत्वाभिधेयत्वा दिशब्दानामीश्वरीयज्ञान-
विषयत्वाभिधाविषयत्वादिरूपोर्थः केवलान्वयित्वोपपत्त्यर्थं स्वीकर्तव्यः ।
विषयत्वमेव सप्तपदार्थानां लक्षणम् । तेन ईश्वरानङ्गीकर्तृमतेपि जीव
ज्ञानविषयतादिकमादाय लक्षणसमन्वयः इत्यवधेयम् । यथा वा कारण
SAMA
इत्यादौ
उ०
पृ०४५ ) 1
ज्ञानादेरभावः फलम् (मु० २ पृ० १६२) । अथ वा साधना प्रसिद्धि-
( नील० २ पृ० २६) । शिष्टं तु व्याप्यत्वासिद्धिशब्दव्याख्यानावसरे
ग्रहदशायाम् हेतुतावच्छेदक विशिष्टे साध्यव्याप्तिग्रहप्रतिबन्धः फलम्
संपादितं तत्तत्र दृश्यम् ।
साधनासिद्धिः -- साधनाप्रसिद्धिः ।
९९४
-
VIDIONRN.
साधर्म्य दृष्टान्तः– अन्वयव्याप्तिग्रहणस्थलम् । यथा धूमेन बहनुमाने
महानसः । यत्र यत्र धूमस्तत्राग्नियेथा महानसः इति (प्र० च० पृ० २८)।
अत्राधिकं तु दृष्टान्तशब्दे अन्वयदृष्टान्तशब्दे च दृश्यम् ।
साधर्म्यनिदर्शनम् -[क] अम्बयदृष्टान्तः । [ख] अनुमेयेन
न्येन लिङ्गसामान्यस्यानुविधानदर्शनम् । तद्यथा यत् क्रियावत् तद्रव्यं
दृष्टं यथा शरः इति ( प्रशस्त ० २ पृ० ४८) । [ग] अन्वय्य
POWO
दाहरणम् ।
यथा
इति च
साधर्म्यनिदर्शनाभासः - (निदर्शनाभासः ) लिङ्गानुमेयोभयाश्रया सिद्धय
• ननुगत विपरीतानुगतः । यथा यदनित्यं तन्मूर्त दृष्टं यथा परमाणु
कर्म यथाकाशम् यथा तमो घटवत् यन्निष्क्रियं तदद्रव्यं दृष्टम् इ
( प्रशस्त० २ पृ० ४८) । एवमन्वयदृष्टान्ताभासशब्दोपि व्याख्येयः ।
साधर्म्यम्–[ क ] समानधर्मः । यथा कमल सुन्दरं सुखम साधर्म
सौन्दर्य मुखकमलयोः साधर्म्यम् । यथा वा षण्णां पदार्थानां
वैधर्म्यतत्त्वज्ञानं निःश्रेयसहेतुः ( प्रशस्त ० ) इत्यादौ साधर्म्य शब्दार्थ
( न्या० कन्द० पृ० ६ ) । [ख ] अनुगतो धर्मः (०
१।१।४ ) । समानो धर्मः इति फलितोर्थ: (मु० १ १०
यथा अस्तित्वम् ज्ञेयत्वम् प्रमेयत्वम् अभिधेयत्वं च द्रव्यादीनां सप्तानों
पदार्थानां साधर्म्यं भवति । अत्र ज्ञेयत्वाभिधेयत्वा दिशब्दानामीश्वरीयज्ञान-
विषयत्वाभिधाविषयत्वादिरूपोर्थः केवलान्वयित्वोपपत्त्यर्थं स्वीकर्तव्यः ।
विषयत्वमेव सप्तपदार्थानां लक्षणम् । तेन ईश्वरानङ्गीकर्तृमतेपि जीव
ज्ञानविषयतादिकमादाय लक्षणसमन्वयः इत्यवधेयम् । यथा वा कारण
SAMA
इत्यादौ
उ०
पृ०४५ ) 1