2023-04-11 14:54:55 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
[ प्रकरण-
शास्त्रवि
तकृष्ण
तकृष्णविषाणत्यागस्य द्विरात्रादिषु चोदकप्राप्तस्य प्रथमेऽह्नि अननुष्ठानम् ।
उत्तरेऽ
हितत्वेनापेक्षितत्वात् । ज्योतिष्टोमे च दक्षिणादानोत्तरकालं पाणिक
दृष्टमपि द्विरात्रादिषु प्रथमेऽह्नि अनुष्ठीयमानैर्दक्षिणादानोत्तरकालीनैः पदा-
र्थैर्नापेक्ष्यते, तस्य प्रकृतावर्थसिद्धत्वेनाशास्त्रीयत्वादिति। एवं निर्गुणत्वस्या
विहितत्वेन विकृतेस्तदपेक्षा नास्तीति । तस्मादुभयाका
प
षदाज्यस्य न प्रकरण
तत्सिद्धं महाप्रकरणं प्रकृतावेव विनियोजकम् । विकृतौ तु यत्प्राकृतदृष्टार्था
ङ्गानुवादेन विधीयते तस्य विनियोजकं, न तु केवलं विधीयमानस्यापूर्वाङ्गस्येति
[commentary]
तद्वदित्यर्थः। तमेव दृष्टान्तं विशदयति
-
ज्योतिष्
सुत्यादिवसे माध्यन्दिने सवने ऋत्विग्भ्यो दक्षिणादानं विहितम्, अनन्तरञ्च
दक्षिणासु चात्वाले कृष्णविषाणां प्रास्यती' ति कण्डूयनार्थे दीक्षामध्ये यजमानेन स्वीकृ
तस्य कृष्णविषाणस्य त्यागो विहितः । स च द्विरात्रादिष्वहर्गणेष्वतिदिष्टः प्रथमेऽह्नि
सुत्यायां न क्रियते । तद्यदि प्रथमेऽह्नि त्यज्यते तत उत्तरेष्वहस्सु दक्षिणादानपूर्वकालिकानां
पदार्थानां विषाणकण्डूयनं विहितं बाध्येत । न हि त्यक्तस्य पुनरुपादानं भवति, न च
पुनरुपादित्समानस्य त्यागबुद्धिर्भवति । अतश्च ज्योतिष्टोमे दक्षिणादानोत्तरं दृष्टमपि
पाणिकण्डूयनं न द्विरात्रादावतिदिश्यते । नापि वैकृतैः पदार्थैस्तदपेक्ष्यते, प्रकृतौ दक्षि-
पा
णादानोत्तरं विषाणाभावेन पाणिकण्डूयनस्यार्थिकत्वात्, न ह्यार्थिकं चोदकः प्रतिदिश
अ
तीति न्यायात्। किन्तु कृष्णविषाणसत्वात् तेनैव कण्डूयनमिति । अर्थसिद्धत्वा
दिति । विषाणस्य व्
दिति । विषाणस्य त्यक्तत्वेन कण्डूतिसम्भवे पाणेरेव सन्निहितत्वेन तेनैव कण्डूयनं
प्राप्नुयादिति भावः । शास्त्रीयत्वादिति । शास्त्राविषयत्वादित्यर्थः ॥
-
-
दृष्टान्तोक्तन्यायं प्रकृतेऽतिदिशति
ज्यस्य प्रकरणग्राह्यत्वा
केवलाज्यविशिष्टानां कार्यजनकत्वश्रवणेऽपि विकृतौ तेषां पृषदाज्यविशिष्टानामेव कार्य
जनकत्वश्रवणात् विशेषण
न प्रकरणविषयतेत्यत आह
Mfisse
2500
एवं हि प्राकृतानां वैकृतोपहोमादिक्रमसापेक्षत्वेनैव प्राकृतोपकारसाघनत्वात् उपहो-
मादीनामपि प्रकरणग्राह्यत्वं प्रसज्येतेति भावः । प्राकृतदृष्टार्थाकृति
देन विहितस्याङ्गस्य उद्देश्यस्वरूपे आनर्थक्याभावात् तेनैवाकाङ्क्षाशान्तौ विकृत्य-
पूर्वपर्यन्तानुधावने प्रयोजनाभावात् उभयाकांक्षाभावेन प्रकरणग्राह्यता सम्भवतीति
भावः । केवलं प्राकृतदृष्टार्थाङ्गाननुवादेन ॥
www
[^१