2023-04-06 10:35:57 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचिनोव्याख्यासंवलितः
५७
अन्वीयन्ते ।
करणाकाङ्क्षा द
स्याश्रयत्वेनान्वयं यावदनुवर्तते, न तु दध्यन्वयमात्रेण निवर्तते; आश्
च गृह्यमाणो होमः करणाकाङ्क्षयैव गृह्यत इत्युच्यते, न त्वाश्रयाकांक्षा नाम
चतुर्थ्यस्ति, एवं विकृतेः कथंभावाकाङ्क्षा नोपकारान्वयमात्रेण निवर्तते;
उपकारपृष्ठभावेन यावत्पदार्थान्वयमनुवर्तते । अतश्चोपकारपृष्ठभावेन गृह्य-
माणाः पदार्थाः कथंभावाकाङ्क्षयैव गृह्यन्ते । तत्र प्राकृताः पदार्थाः कथंभा-
वाकाङ्क्षया गृह्यमाणा अपि न प्रकरणग्राह्याः, प्रकृत्युपकारकतया तेषामाका-
ङ्क्षाभावात् ।
[commentary]
विकृत्याकांक्षायाः प्राकृता
विकृतेरा
ताः पदार्थाः। दृष्टान्तमाह--यथेति । इन्द्रियभावनायाः 'दध्नेन्द्रिय कामस्य जुहुया" दिति
वाक्यविहितायाः इन्द्रियभाव्यकभावनायाः । करणाकांक्षेति । अनुवर्तत इत्यत्रान्वेति ।
सिद्धस्येति । शिक्यस्थदध्नः व्यापारसं
स्येति । प्रकरणप्राप्तस्येति शेषः ।
मित्यर्थः ।
सम्बन्धं विना शिक्यस्थेनापि दध्ना फलोत्पत्तिप्रसक्तौ विधिवैयर्थ्यापातात् । अतस्तपरिहा-
रार्थ
रार्थं दृष्टविधया स्वसाध्यव्यापारमपेक्षमाणो दधिरूपो गुणः स्व
व्यापारसम्बन्धस्यानियमेन प्राप्तौ तद्बाधित्वा प्रकरणेन होमस्यैव समर्पणात् तस्यैव चाश्रय-
त्वेन सम्बन्धात् तावतैव च शान्ताकाङ्क्षो भवतीति । ननु सत्यामाश्रयाकाङ्क्षायां आ-
श्रयत्वेन होमस्यान्वयो युज्येत । न तादृशी काचिदाकाङ्क्षाऽस्ति । भावनाया अंशत्रय-
मात्रसाकांक्षत्वात् । अतः कथमाश्रयत्वेनान्वय इत्यत
ति। "शक्यतेत्वत्र न चतुर्थ्यपेक्षाऽस्तीति वक्तुम् । करणापेक्षैव ह्येषा
प्रविततरा जाता" इति वार्तिको
वमिति । उपकारान्वयमात्रेणेति । उपकारस्य पदार्थजन्यत्वात् पदार्थानतिदेशे उप
कारातिदेशस्यापि वैफल्यात् तत्सार्थक्याय तज्जनकपदार्थान्वयपर्यन्तमनुवर्तते एवाकां
भावः । कथंभावाकाङ्क्षया पदार्थानां ग्रहणेऽपि प्राकृतानां प्रकरणग्राह्यत्वशङ्कां निवार-
यति —
यति--तत्रेति । हेतुमाह
दिति । सकृदनुष्ठानेनैव शास्त्रचारितार्थ्यादिति भावः ।
करणग्राह्यता ?
तेषां विकृतिसन्नि
विकृतिसन्निधौ पठितानामुपहोमादीनामन्यानुपकारकतया साकाङ्क्षत्वेन तेषामपि प्रकरण-
विषयत्वं स्यादित्यत
[^१
व मी० न्या०
-