2023-04-06 06:59:23 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचिनी व्याख्यासंवलितः
५१
कथमिति
माणफलकं च क्रियाजातं तदेवोपकार्याकाङ्क्षा
मनुभवितुं योग्यं, क्रियाया एव लोके कथंभावाकाङ्क्षा
कुठारेण छिन्द्यात्कथमित्याकाङ्क्षायां हस्त इति केवलमु
अ
ऽन्वयं प्राप्नोति । किं तहिं ? हस्तेनोद्यम्य निपात्येत्युच्चार्यमाणे उद्यमननि-
पातने एव ।
१
किं च कथंभावाकाङ्क्षा नाम करणगतप्रकाराकाङ्क्षा ।
चित्वात् । सामान्यस्य भेदको विशेषः प्रकारः । सामान्यं च क्रियारूपमेवाख्या-
तेनोच्यते । 'यजेत स्वर्गकाम' इत्यस्य ह्ययमर्
स्वर्गो भवतीति । क्रियासामान्यस्य च विशेषः क्रियैव भवति। न हि ब्राह्मण-
विशेषः परिव्राजकादिरब्राह्मणो भवति । एवं च करणगतक्रियाविशेषाकाङ्क्षा-.
परनामधेयकथंभावाकाङ्क्षायां क्रियैवान्वेतीति युक्तम् । स च करणगतः क्रिया-
विशेषोऽन्वाधानादिब्राह्मणतर्पणान्तःक्रियारूप एवेति युक्तं तस्य प्रकरणेन ग्रह-
णम् ।
ननात् । न ह्युद्यमननिपातन
खं
द्धं कथंभावाकाङ्क्षायां क्रियैवान्वेतीति
-
अत एव द्रव्यदेवतयोर्यागसंपादनद्वारान्वयः साम्प्रदायिकैरुक्तः । विकृतौ
[commentary]
घस्तात् । समानपदोपात्त इति हेतुगर्भविशेषणम् । सिद्धस्य वस्तुनः साक्षादितिकर्त-
व्यतात्वेनान्वयाभावं दर्शयति--न हीति । केवलमिति । क्रियापदोच्चारणं विनेत्यर्थः ।
सार्वजनीनमिति । सर्वजनप्रसिद्धोऽयं व्यवहारो नात्रविशेषतो वक्तव्यमस्तीत्यर्थः ।
किञ्च कथम्भावाकाङ्क्षास्वरूप
कारवाचित्वादिति । 'प्रकारवचने थाल्' इति सूत्रात् प्रकारवचन इत्यनुवृत्य 'किम-
श्चेति सूत्रेण किंशब्दात् थमो विधानादिति भावः ।
पूर्णमासाभ्यां स्वर्गका
नात्वेनोक्
पपादयितुमारभते
योरादौ "ममाग्नेवर्चः" इत्यादिभिर्मन्त्रैराहवनीयादिष्वग्निषु काष्ठाधानम् । ब्राह्मण-
तर्पणं भोजनादिना ऋत्विजां प्रीतिसंपादनम् । करणगतः यागादिरूपधात्वर्थगतः ।
ननु धात्वर्थस्यैव भावनाकरणत्वात् तस्य च क्रियारूपत्वेन कथं तद्गतत्वमन्वाधानादी-
नाम् ?
तन्निष्ठत्वम् । अतो न दोष इति भावः ।
अत एव क्रियाया एव कथंभावाकांक्षायामन्वयादेव । यागसंपादनद्वारेति ।
यागस्वरूपनिष्पादनस्य क्रियात्वेन तद्वाराऽन्वयो द्रव्यदेवत
-
[^१
[^६