2023-04-06 06:27:33 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
[ प्रकरण-
त्वाद्दर्शाङ्गत्वम्, न तु प्रकरणाद्दर्शपूर्णमासाङ्गत्वम्, प्रकरणाद्वाक्यस्य बली-
यस्त्वादिति ॥
४८
( प्रकरणनिरूपणम्)
उभयाकाङ्क्षा प्रकरणम् । यथा प्रयाजादिषु "समिधो यजती"ति । अत्र हि
इष्टविशेषस्यानिर्देशात्समिद्यागेन भावयेत् किमित्यस्त्युपकार्याकाङ्क्षा । दर्शपूर्ण-
मासवाक्येऽपि दर्शपूर्णमासाभ्यां स्वर्गं भावयेत् कथमित्यस्त्युपकारकाकाङ्क्षा ।
श्र
अत उभयाकाङ्क्षया प्रयाजादीनां दर्शपूर्णमासाङ्गत्वं सिध्यति ।
ननु यदि प्रयाजादिवाक्ये इष्टविशेषो न
स्वर्ग: फलं कल्प्यताम् । विश्वजिदधिकरणे हि "विश्वजिता यजेते" त्यत्र
फलस्याश्रवणात् फलमन्तरेण च विधिश्रुतेरनुपपत्तेरवश्यं फले कल्पयितव्ये
सर्वाभिलषितत्वेन स्वर्गः फलमित्युक्तम् । तदुक्तम्-
'स स्वर्गः स्यात्सर्वान्प्रत्यविशिष्टत्वात्' इति ।
[commentary]
ऐन्द्राग्नयागे समवेतमि<error>न्द्र</error><fix>न्द्रा</fix>ग्नीपदमिति लिङ्गादेव तदङ्गत्वं तस्य सिद्धम् । तत्समभिव्याहृ
तानामिदं हविरित्यादीनां प्रकरणे पाठात् प्रकरणस्य चाविशेषात् दर्शपूर्णमासोभयार्थत्वे
प्राप्ते तद्बाधित्वा प्रबलेन इन्द्राग्नीपदसमभिव्याहाररूपेण वाक्येन दर्शमात्राङ्गत्वमिति ।
अत्र चाधिकाराख्यं प्रकरणं बोध्यम् । उभयाकाङ्क्षालक्षणस्य प्रकरणस्य सिद्धमन्त्र विनि-
योजकत्वाभावात् ॥
YE
( प्रकरण
प्रकरणमिदा
'प्रयाजादिषु' इत्यादि
अत्र
सामान्यभाव्यकत्वावगमेऽपि फलविशेषस्याश्रवणा
रित्यर्थः । अन्यत्राप्याकाङ्क्षामुपपादयति
सत्वात् प्रधानस्य चोपकारकाकाङ्क्षावत्वात् नष्टाश्वदग्धरथन्यायेन परस्परसम्बन्धेन सिध्यति
दर्शपूर्णमासाङ्गत्वं प्रयाजादीना
M
ननु प्रयाजादीनां फलाकाङ्क्षायां साक्षात् स्वर्गार्थत्वमेव कल्प्यताम्, किमर्थं दर्श-
पूर्णमासोपकारकत्वं कल्प्यते । स्वतन्त्रफलार्थत्वे सम्भवति अन्याङ्गत्वकल्पनस्यान्याय्य
त्वादिति शङ्कते-–नन्विति । विश्वजितेति । अयं चैका
ध्यः । 'सर्वेभ्यो वा एष देवेभ्यस्सर्वेभ्यश्छन्दोभ्यस्सर्वेभ्यः पृष्ठेभ्य आत्मनमा
गुरते यस्स
सदक्षिणेन यजेत" इति वाक्यविहितो विश्वजित् भाग्योदाहृतोऽपि नात्रोदाहरणम् । तस्य
वाक्येनैव सत्रफलार्थतावगमात् । स स्वर्ग इति । सः कल्पनीयः फलविशेषः स्वर्गः
स्यात् सर्वपुरुषान् प्रत्यविशेषात् । सर्वाभिलषितत्वादिति यावत्, इति सूत्रार्थः । स्वर्गस्थ
दुःखासंभिन्नसुखरूपत्वेन तत्राविशेषात् सर्वेषामेवोत्कटरागोदयादिति भावः । तस्य देश-
.
•