2023-04-05 08:32:53 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
[[वाक्य -
तु वाक्यात् पुरोडाशप्रतिष्ठापना
(वाक्यनिरूपणम् )
,
TAPA
त डीसीकी
B
समभिव्याहारो वाक्यम् । समभिव्याहारो नाम साध्यत्वादिवाचकद्विती-
याद्यभावे वस्तुतः शेषशेषिणोस्सहोच्चारणम् । यथा 'यस्य पर्णमयी जु-
हूर्भवति न (स, पाप
श्रूयते, केवलं पर्णताजु
जु
पणतया श्र
पर्णतया अवत्तहविर्धारणद्वारा यदपूर्वसाधनं तद्भावयेत्
पर्णतया यदि जुहूः क्रियते तदैव तत्साध्यमपूर्
-
[commentary]
घृतस्य धारया सुशेवं सुखसेवनीयं तत् कल्पयामि, तस्मिन् सदने उपविश हे व्
हो
हीणां मेध सारभूत शोभनमनास्सन् अमृते मरणरहिते स्थाने प्रतिष्ठितो भवेति मन्त्रार्थः।
सदनाङ्गत्वमिति । सदनकरणाङ्गत्वमित्यर्थः अयमभिसन्धिः
प्रकाशयति । उत्तरार्धे तु सादनम् । तद्यदि तस्मिन्निति उत्तरार्धस्थतच्छब्दस्य पूर्वार्धसा-
पेक्षत्वात् एकवाक्यत्वं परिकल्प्यते तदा उभयोरेकवाक्यत्वात् उभयोरप्यर्धयोस्सदने, सादने,
उभयत्र वा विनियोगः स्यात्, तद्बाधित्वा लिङ्गेन पूर्वार्धस्य सदनकरणाङ्गत्वमेवेति ।
पुरोडाशप्रतिष्ठापनाङ्गत्वमिति ।
( वाक्यनिरूपणम् )
वाक्यं निरूपयति
श
ङ्गवारणार्थं समभिव्याहार
दिपदेन प्रथमेन साधनत्वादेः द्वितीयेन च तृतीयादेः परिग्रहः । शेषशेषिणोः अङ्गा-
ङ्गिनोः । तद्वाचकप्रदयोरिति यावत् । एवं च यत्र शेषशेषिणोस्सहोच्चारणमात्रेणाङ्गाङ्गि-
भावोऽवगम्यते तत्र वाक्यीयो विनियोगः । यत्र द्वितीया
व्याहारे 'प्रधानेन व्यपदेशा भवन्ती'ति न्यायेन श्रौतो विनियोग इति ध्येयम् । पर्णमयी
पलाशवृक्षनिर्मिता । पलाशवृक्षस्य च पर्णशब्दवाच्यत्वं--'तृतीयस्यामितो दिवि सोम
श्रा
आसीत् । तं गायत्र्याहरत् । तस्य पर्णमच्छिद्यत । तत् पर्
पर्णत्वम्' इत्यर्थवादतोऽवगन्तव्यम् । तस्मादेव वाक्
स्य पर्णतां विनापि येन केनापि वृक्षेण सम्पादयितुं शक्यत्वादानर्थक्यं शङ्कते--नचेति ।
अपूर्वलक्षणादिति । अपूर्वसा
दीनामप्यपूर्वसाधनत्वाविशेषात् तत्रापि पर्
प
पर्णतयेति । अवत्तं व्यवदानेन संस्कृतं यद्धविः, तद्धारणद्वारेत्यर्थः । अपूर्वसाधनत्वे
लक्षिते वैयर्थ्यं परिहृतमित्याह
>
-
[^१