2023-03-25 16:47:51 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचिनी व्याख्यासंवलितः
३६
लवनाङ्गत्वम् ; लवनं हि मन्त्रं विनाप्युपायान्तरेण स्मृत्वा कर्तुं शक्यम्, अतो
न मन्त्रो लवनस्वरूपार्थस्सम्भवति, किन्त्वपूर्वसाधनीभूतलवनप्रकाशनार्थः ।
तत्त्वं च न सामर्थ्यमात्रादवगम्यते, लवनप्रकाशनमात्रे सामर्थ्यात् । अतोऽव-
श्यं प्रकरणादि सामान्य
स्य पाठादेवमवगम्यते
काश्यते इति । अन्यथा प्रकरणपाठवैयर्थ्यप्रसङ्गात् । कि तदपुर्वसम्बन्धि प्रका
श्यमित्यपेक्षायां सामर्थ्याद्वर्हिर्
पूर्वसंबन्धीति मन्त्रस्
'बहिर्देवसदनं दामी' त्यस्य प्रकरणाद्दर्श
र्थ्याल्लवनाङ्गत्वमिति सिद्धम् ।
-
पूषानुमन्त्रणमन्त्राणां तु यागानुमन्त्रण
न
ऽवगते सामर्थ्यात्पूषयागसम्बन्धोऽवगम्यते ।
ननु तेषां यावत्समाख्यया पूषयागेन सामान्य
प्रकरणाद्दर्श
यस्त्वात् । अत एव पौरोडाशिकमिति समाख्याते ब्राह्मणे
सम्भवाच्चेति भावः ।
[commentary]
द्वितीयमुदाहरति
ति -
ति--लवनं
कर्तुमिति । एतेन स्मरणपूर्वक
तुर्थात् कर्मणोऽभिसमीक्षेतेदं करिष्यामीदं करिष्यामीति" इति । तत्वञ्च अपू-
र्वसाधनत्वं च । सामर्थ्य
त्वात् अपूर्व
ते । यद्यप्यत्र लवनमन्त्रे प्रकरणमेव सामान्य
ख्ययोरपि क्वचित् सामान्य
सामान्यतः सम्बन्धेऽवगते अनन्तरं विशेष
र्थत्वं बोध्यत इति सामान्यसम्बन्धबोधकप्रमाणान्तर
त्वमित्याह
एवं प्रकरणरूपसामान्यसम्बन्धबोधकप्रमाणसापेक्षं लिङ्गं निरूप्येदानीं समाख्यारूप-
सामान्यसम्बन्धबोधक
ज्यया पुष्टिमान् पशुमान् भूयासम् इत्यादीनां शाखान्तराम्नातानामित्यर्थः । अत्र
यद्यपि एक एव मन्त्रः पूषदेवताकः पठितः, तथापि देवतान्तरयुक्तानां मन्त्रान्तराणां
प्रकृतासम्बद्धानां सत्वात् तानादाय बहुवचनमिति न दोषः । अत्र 'पूषाद्यनुमन्त्रणम-
न्त्राणा' मिति
-
यागानुमन्त्रणसमाख्ययेति । यागमनु त्यागानन्तरं उच्चार्य
नुमन्त्रणम्, तन्नाम्नेत्यर्थः । तस्य प्रकरणस्य । पौराडाशिकमिति पौरोडाशिकं