2023-03-09 11:14:25 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सार विवेचनी व्याख्या संवलितः
३७
य
तृतीया हि कर्तुः प्रतिपत्त्यर्थं तद्गतसङ्ख्या
नाक्षेपादेव लभ्यत इति न तत्र तृतीयापेक्षा । तत्सङ्ख्या तु आाख्याते
प्रतीयत इति न तत्राप्यपेक्षा । यथाहुः
सङ्ख्यायां कारके वा
उभयं चात्र तत्सिद्धं भावनाति
यत्र तु नाख्यातेन तद्गता सङ्ख्योच्यते तत्र भवत्येव तृतीया, यथा--देव-
दत्तेन
तिविस्तरेण । प्रकृतमनुसरामः । तत्सिद्ध
( श्रुते
सेयं श्रुतिलिंङ्गादिभ्यः प्र
योजकश्शब्दोऽस्ति, किं तु कल्प्यः । यावच्च तैर्विनियोजकश्शब्दः कल्प्यते
[commentary]
करणं मुनित्रयोक्तिविरुद्धमिति शङ्
विशेषणत्वेन" इति "बहुषु बहुवचनम्" इति सूत्रव्याख्यानावसरे वाक्यभाष्यका
राभ्यामुक्तत्वात् । न च कर्मादिगतसङ्ख्यावाचित्वेऽपि विशेषणीभूतकर्मादिवाचित्वमपि
सिध्यतीति वाच्यम्, भावनया आक्षिप्तस्यानभिधेयस्यापि कर्तुः संख्योपलक्षणमात्रत्वात् ।
पूर्वोक्तवाक्यस्यापि तत्रैव तात्पर्यात् । एवं च
तदादाय स्मृतिविरोधोद्भावनं युक्तमिति भावः । तृतीयेति । देवदत्तेनेति याऽऽपाद्यते
तृतीया सेत्यर्थः । भावनाक्षेपात् भावनया आक्षेपात् । सङ्ख्यायामिति । कर्त्रधिकरण
स्थवार्तिकमिदम् । भावनातिङ्विभक्तित इति । तृतीया हि संख्याविषयकं करणत्व-
विषयकं च ज्ञानं सम्
ति
तिङ्विभक्त्या संख्यायाश्च सिद्धत्वादित्यर्थः । अलमतिविस्तरे
मिषुभिः वार्तिकन्यायसुधादितोऽवगन्तव्यम् विस्तरभयात्तु नेह प्रपञ्च्यत इति भावः ।
प्रसङ्गागतत्वमाख्यातस्य कर्तृवाचकत्वाभाव
( श्रुतेः लिङ्गादितः प्राबल्य
-
एवं श्रुतिं निरूप्य तद्गतं लि
मूले श्रुत्यादिप्रमाणषट्कनिरूपणं परिसमाप्यैव तद्गतप्राबल्यदौर्बल्यनिरूपणं कृतं, तथा-
प्यत्र श्रुतौ निरूपितायां तद्गतप्राबल्यदौर्बल्यशङ्काया उत्थितत्वात्तस्याश्चोपेक्षा
तन्निरूपणमिति ध्येयम् । प्रा
प्रमाणपञ्चके इत्यर्थः । अयमाशयः
श्र
अङ्गताबुद्धिरुत्पद्यते, किं तु या द्वितीयातृतीयादिः साध्यत्वकरणत्वादिबोधिका तयैव सेति
अवश्यं लिङ्गादिभिः स्वान्यथानुपपत्या श्रुतिः कल्पनीया, तदपि पूर्वपूर्वप्रमाण
रैवेति तत्तन्निरूपणावसरे वक्ष्यते । तद्यत्र लिङ्गादिविरुद्धा श्रुतिः तत्र यावत् लिङ्गेन श्रुतिं,
वाक्येन लिङ्गश्रुती प्रकरणादि
ततः पूर्वमेव प्रत्यक्षया श्रुत्या प्रमाणान्तरनिरपेक्षया अन्यत्र विनियोगः कृत इति तावतैव
2