2023-03-09 11:07:18 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
मीमांसान्यायप्रकाशः
[ [श्राख्यातार्थ -
र्तृकारकाभिधानात्, शक्तिम
त्तशब्देन च द्रव्यमात्राभिधानात्, अतश्च भिन्नार्थनिष्ठत्वात्तन्मतेऽपि न मुख्यं
सामानाधिकर
त्यधिकरणन्यायेनानभिधानात्,
१
न च 'लः कर्तरी'ति व्याकरणस्मृतिबलादाख्यातवाच्यः कर्तेति वाच्यम् ।
न हि वाच्यवाचकभावो व्याकरणस्मृत्यधीनः । तस्य न्यायसहितान्वयव्यति-
रेकगम्यत्वात् । भवतु वा स्मृतिगम्यः, तथापि नेयं स्मृतिः कर्तुराख्यातवा
च्यत्वे प्रमाणम्, किन्तु कर्तुरेकत्वे एकवचनात्मको लकारः, द्वि
त्मकः, बहुत्वे बहुवचनात्मक इत्यस्मिन्नर्थे प्रमाणम्, 'द्व्येक
कवचने, बहुषु बहुवचनमि'त्यनेनास्याः स्मृतेरेकवाक्यत्वात् ।
[commentary]
ति । तृतीयावदिति । कारकाणामेव क्रियान्वयात् तृतीयायाः कर्तृत्ववाचित्व एव क्रिया
न्वयो घटते, न तु तदाश्रयवाचित्व इत्यर्थः । शक्तिमात्रेति । मात्रपदेन तदाश्रयव्यावृत्तिः।
आकृत्यधिकरण
निश्शक्तिकस्य कारकत्वायोगात्, शक्तिविशिष्टस्य कारकत्वमभ्युपगन्तव्यम् । तथा च
'नागृहीत
विशिष्टे शक्तिकल्पनायां गौरवापत्तेः न शक्तिमद्द्रव्यस्याभिधानमिति । भिन्नार्थनिष्ठ-
त्वादिति । देवदत्तशब्दस्य द्रव्यमात्रपरत्वस्योभयवादिसिद्धत्वात् आख्यातस्य शक्तिमा
त्रपरत्वस्य भवताप्यवश्याभ्युपगमनीयत्वाच्चेति भावः । एवं च भवन्मतेऽपि मुख्यसामा-
नाधिकरण्यासम्भवेऽपि गौणसामानाधिकरण्यमङ्गीकृत्यैव यथा निर्वाहः कथंचित् कार्यः,
एवं ममापि भविष्यतीति नात्र पर्यनुयोगावसर इत्याशयेनाह
इदानीं न्यायसिद्धविषये स्मृतिविरोधमुक्तमनूद्य परिहरति
न्याययोः विरोध उद्भावनीयो यत्र स्मृतिन्यायौ समानविषयौ । अत्र तु न्यायस्यान्य एव
विषयः
शब्दः को वाऽपभ्रंश इति । एवं च साध्वसाधुशब्द
निर्णायकेन न्यायेन सह विरोध एव नास्तीत्याशयेनाह--न हीति । तर्हि किमधीनः
-
अत आह--तस्येति । न्यायेति । "अन
ग
चार्यैरुपदिश्यते । अन्यथानुपपत्त्या हि व्यवहारात्स गम्यते" इति । अभ्युपेतेऽपि
स्मृतिगम्यत्वे न भवदिष्टसिद्धिरित्याह-
चकभाव इति शेषः । एकवाक्यत्वादिति ।
णि स्वप्रदेशान्तरैस्सह । एकवाक्यतया युक्तमुपदेशं वितन्वते" इति न्यायेन
"लः कर्मणि" इत्यस्य "
एकदेशभूतस्याऽस्य अर्थप्रती
करणं व्याकरणे ऽदृष्टचरमिति । व्याकरणे प्रायेण संज्ञापरिभाषादिसूत्रेषु एकवाक्यताया
एवा
-