2023-03-05 15:53:20 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
मोमांसान्यायप्रकाशः
[ श्रुति-
यस्य च शब्दस्य श्रवणादेव सम्बन्धः प्रतीयते सा विनियो
त्रिधा--विभक्तिरूपा, समानाभिधानरूपा, एकप
श्रुत्याङ्गत्वं यथा-
न च उत्पत्तिशिष्टपुरोडाशावरुद्धे यागे कथं
पुरोडाशप्रकृतितयोपपत्तेः, पशोरि
त्वम् । न च साक्षात्पशोरेवाङ्गत्वं किं न स्यादिति वाच्यम्, तस्य विशस-
नात् अवदीयमानत्वाच्च हृदयादीनाम् ।
?
[commentary]
त्रिधा भिन्ना तुल्य शब्दादिभेदतः ॥ इति । तत्र श्रुतित्रयमध्ये । लिङाद्यात्मि-
केति । यः प्रत्ययो विधायको
श्रवणादेवेति । शब्दान्तरापेक्षां विनैवेत्यर्थः । सा विनियोक्त्री । एवं श्रुतिं विभज्य
विधात्र्याः अभिधात्र्याश्च साक्षाद्विनियोजकत्वस्याभावेन ते उपेक्ष्य विनियोक्त्र्याः विनि-
योजकत्वमुपपादयति
–
ननु
ताभ्यामेतम
ष्टस्यैव यागस्य विधानादुत्पत्तिशिष्टद्रव्यावरोधे वाजिनन्यायेन द्रव्यान्तरनिवेशस्यासम्भवात्
कथं
पुरोडाशस्य पिष्टपिण्डरूपत्वेन पिष्टानां प्रकृतिद्रव्यापेक्षायां तत्वेन व्रीहीणां विधानमित्यर्थः ।
दृष्टान्तमाह
हृदयादिहविःप्रकृतित्वेनैव पशो
शस्य साक्षाद्देवतासम्बन्धबो
सम्भवतीति युक्तं तत्प्रकृतित्वेन व्रीहीणां विधानं, पशोस्तु साक्षादेवोत्पत्तिवाक्ये देवता-
सम्बन्धोऽवगम्यत इति साक्षादेव यागसाधनत्वमस्तु, किमर्थं हविःप्रकृतित्वेन विधानम-
ङ्गीकियत इति शङ्कते
विशसनस्य विहितत्वात् साक्षादेवा
स्यादिति भावः । विशसनं छेदनम् । ननु न केवलं विशसनाम्नानमात्रेण प्रकृतित्वं
वक्तुं शक्यते, विशस्
आह
पशोः यागसाधनत्वान्यथानुपपत्या यद्यपि प्रत्येकं द्व्यवदानं प्राकृतं निखिलाङ्गेषु प्रा
प्नोति, तथापि तस्यैवातिदेशेनोपस्थापितस्यावदानान्तरस्य वा तत्स्थानापन्नस्य हृदया-
दिवाक्यैः हृदयादिसंस्कारकत्वेन विधानात् तेन च हृदयादीनां एकादशानामेवा
हविष्
हृदया
दक्षिणा श्