2023-03-05 15:46:31 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचनो व्याख्या संवलितः
होमं भावयेदिति ।
प
एतस्य च विधेः सहकारिभूतानि षट् प्रमाणानि--श्रुतिलिङ्गवाक्यप्रकर-
णस्थानसमाख्यारूपाणि । एतत्सहकृतेन विधिना अङ्गत्वं परोद्देशप्रवृत्तकृति-
व्याप्यत्वरूपं पारार्थ्यापरपर्यायं ज्ञाप्यते ।
२७
(श्रुतिनिरूपणम् )
तत्र निरपेक्षो रवः श्रुतिः । सा च त्रिविधा--विधात्रो, अभिधात्री, विनि-
[commentary]
यः सम्बन्धः साध्यसाधनभावः तद्बोधक इत्यर्थः । तृतीयाप्रतिपन्नेति । तृतीयया
ज्ञातेत्यर्थः । एवञ्च दध्नेति तृतीया करणत्वापरपर्यायं साधनत्वं बोधयति, तच्च जुहो-
तीति विधिप्रत्ययो विदधातीत्यर्थः । तत्र च भावनायां होमस्य भाव्यत्वेनान्वयः, तदे-
वाभिलपति--दध्ना होममिति । एवं विनियोगविधि
श्रुत्यादीनि षट् प्रमाणानि निरूपयितुमुपक्रमते-
च्छेदार्थम् । एतेन उपादानाख्यं सप्तमं प्रमाणं विनियोग
णादेः क्रत्वर्थत्वं बोध्यते । अत एव तस्य चतुर्थाध्यायनिरूपणीयत्वमिति चतुर्थाध्याये
उपादानाख्यं प्रमाणमेव निरूप्यते इति वदन्तः प्राभाकरा निरस्ताः । नह्युपादानाख्य-
प्रमाणाभ्युपगमे प्रमाणमस्ति । प्रोक्षणादीनां
मात् । प्रोक्षणादीनां श्रुत्या बोधितमङ्गत्वं
नत्व एव पर्यवस्
न्यायरत्नमालायामङ्गनिर्णये निरूपित इति तत एवावगन्तव्यम् इत्यभिसन्धिमान्
प्रमाणानि परिगणयति
नामाङ्गत्वम्, नोपकारकत्वमङ्गत्वम् गोदोहनादेरपि प्रणयनाद्युपकारकत्वेन तदङ्गता-
पत्तेः; जामात्रर्
आग्नेयादीनां परस्पराङ्गत्वापत्तेः; नापि प्रयोज्यत्वं तत्, 'पुरोडाशकपालेन तुषानु-
पवपती' त्यत्र पुरोडाशकपालस्य तुषोपवापप्रयोज्यत्वाभावेऽपि अङ्गत्वसत्वात्, अत
आह--परोद्देशेति । अन्योद्देशेन प्रवृत्तस्य पुरुषस्य या कृतिः तद्व्याप्यत्वं कारक-
त्वेन तत्सम्बन्धित्वमित्यर्थः । अतः कालादेः कृतिसाध्यत्वाभावेऽपि नाङ्गत्वव्याघातः,
फलस्यापि कारकत्वेन तत्सम्बन्धित्वात् स्वस्यैव स्वाङ्गत्ववारणाय--परेति । किमिदं
जैमिनीयात् पारार्थ्यरूपादङ्गत्वात् भिन्नम् ? नेत्याह-
पर्यायो वाचकशब्दो यस्य तदित्यर्थः । एवंच विधिरेवाङ्गत्वं विदधाति । विधेयसमर्पकं
श्रुत्यादिकं तत्सहकारि भवतीति भावः ।
तत्र प्रमाणषट्कमध्ये । निरपेक्ष इति । अङ्गत्वबोधने लिङ्गादिवत् प्रमाणान्त-
रमनपेक्षमाण इत्यर्थः । श्रुतिं विभजते
त्र्यभिधात्र्योः निरूपणं नातीव सङ्गतम्, तथापि श्रुतिप्रसङ्गात् तयोः विधिसहकारित्वात्
ग्रन्थकर्तृभिरुक्
सारथिमिश्
,