2023-03-05 05:23:41 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
मीमांसान्यायप्रकाशः
[ मत्वर्थलक्षणा-
न्धमात्रं 'दर्शपूर्णमासाभ्यां स्वर्गकामो यजेते'ति वाक्यं विधत्त इति तस्याऽधि-
कारविधित्वं, नोत्पत्तिविधित्वम् ।
१
स्यादेतत् 'दर्शपूर्णमासाभ्या' मित्येतस्य नोत्पत्तिविधित्वं संभवति,
"यदाग्नेयोऽष्टाकपाल' इत्यादिवाक्यानर्थक्यापत्तेः । न हि तदा तेन कर्म
विधोयते, तस्य 'दर्शपूर्णमासाभ्या' मित्यनेन विहितत्वात्; नापि गुणविधानं
संभवति, प्राप्ते कर्मणि अनेकविधाने वाक्यभेदापत्तेः । अतः 'आग्नेयोऽ
श
ष्टाकपाल' इत्यस्योत्पत्ति
युक्तम् । 'ज्योतिष्टोमेने' त्यस्य तु अधिकारविधे 'रुद्भिदा यजेत पशुकाम
इत्यादिव
यजेते' त्यस्य गुणविधित्वाद्यागोद्देशेन सोममात्रविधाना
चेत्
YA
मैवम् । यद्यपि 'सोमेन यजेते' त्यत्र न वाक्यभेदः, तथापि 'ज्योतिष्टो-
मेने' त्यस्मिन्वाक्ये कर्मस्वरूपे तस्य च फलसंबन्धे विधीयमाने गौरवलक्षणो
वाक्यमेदोऽस्त्येव । 'सोमेन यजेते' त्येतद्वाक्यविहितकर्मणः फलसंबन्धमा-
त्रविधाने
तदाश्रयणम् । नच 'सोमेन यजेते' त्यत्रापि कर्मणः स्वरूपे गुणे च विधीयमाने
वाक्यभेदः स्यादिति वाच्यम् । श्रूयमाणेन विधिना गुण
[commentary]
यथेति । यदाग्नेयादिवाक्यविहितकर्मणां दर्शपूर्णमासवाक्येन फलसम्बन्
इति दर्शपूर्णमासवाक्यस्याधिकारविधित्वमेव नोत्पत्तिविधित्वं यथा, तथा ज्योतिष्टोमवा-
क्यस्यापि अधिकारविधित्वमेव नोत्पत्तिविधित्वमित्याशयः । उत्पत्तिरत्र ज्ञापनम् । कर्मस्व-
रूपविषयकाज्ञातज्ञापनं येन विधिना क्रियते स कर्मोत्पत्तिविधिरित्यर्थः ।
दृष्टान्तदार्ष्टान्तिकयोः वैषम्यं प्रतिपादयितुमारभते
ष्टाकपालोऽमावास्यायां च पौर्णमास्यां चाऽच्युतो भवति' इति समग्रं वाक्यम् ।
तदा दर्शपूर्णमासवाक्यस्योत्पत्तिविधित्वाङ्गीकारे । अनेकेति । अग्निरूपदेवता, कपाल-
गतसंख्या, पुरोडाशः, अमावास्यादिकालः इत्यनेकार्थेत्यर्थः । एवं च दार्ष्टान्तिके आ-
ग्नेयवाक्यानर्थक्यभिया दर्शपूर्णमासवाक्ये उत्पत्तिविधित्वानङ्गीकरणं युक्तम् दृष्टान्ते तु
न तथेत्याह--ज्योतिष्टोमेत्यादि ।
,
ज्योतिष्टोमवाक्यस्योत्पत्तिविधित्वा
न विध्यावृत्तिलक्षणो वाक्यभेदः, नापि सोमेन यजेतेत्यत्र लक्षणा; तथापि गौरवलक्ष-
णो वाक्यभेदः समस्त्येवेत्याह-
रस्वा
रस्याऽनेक
.
सोमेन यजेतेत्यत्र वाक्यभेदमाशंकते
विधिः प्रवर्त्तते; विशिष्टं विधाय विश्रान्ते विधौ तदन्यथानुपपत्त्या विशेषणानामपि पृथ-
[^१