2023-03-04 17:47:15 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
[ मत्वर्थलक्षणा-
प्राधान्यात् । एवं च दधिकरणस्वेनेन्द्रियं भावयेदिति वाक्यार्थः । करणत्वं च
किंप्रतियोगिकमित्यपेक्षायां सन्निधिप्राप्तो होम आश्रयत्वेन सं
सिद्धो धात्वर्थस्याऽऽश्रयत्वेनान्वयः ।
प्रकृतमनुसरामः । तत्सिद्धं धात्वर्थस्य न करणत्वेनैवान्वय इति । किं
तर्हि क्वचित्करणत्वेन क्वचित्साध्यत्वेन क्वचिदाश्रयत्वेनेति । गुणविधौ
साध्यत्वेनेवान्वयः संभव
किंच गुणविधौ मत्वथंलक्षणायां गुणस्य धात्वर्थाङ्गत्वे कि मानमिति
वक्तव्यम् । न तावच्
[commentary]
दध्न इति पंचमी । तस्य करणत्वस्य । तत्र हेतुमाह--प्रत्ययार्थत्वेनेति । 'प्रत्ययः
प्राधान्येने
गिकं किन्निरूपितम् ।
यत्र हि गुणः फलाय विधीयमानः कारकतामापद्यते स
पार्थसारथिमिश्राः । इदं च लक्षणम् उक्त्थ्यादिसंस्थानां फलाय विधीयमानानामाश्रय-
भूते ज्योतिष्टोमे ऽव्याप्तम्, तत्र ज्योष्टोमे उक्थ्यादीनां स्तोत्रविशेषाणां कारकत्वासंभ-
वात् । "दाक्षायणयज्ञेन स्वर्गकामो यजेते" त्यत्र दाक्षायणपदाभिधेयाया आवृत्तेः
दर्शपूर्णमासयोः कारकत्वासंभवाच्च । अतः फलाय विधीयमा
मपेक्षते स
स्यैव रेवतीषु वार
वारवन्तीयस्य क्रियापेक्षिणः यागरूपाश्रयलाभात् गुणफलसंबन्धविधानोपपत्
यालाभकृतगुणफल
कत्वेन नाश्रयापेक्षेति वाच्यम् । तस्य स्वरसमाहाररूपत्वेन क्रियानात्मकत्वात् । अतः
ग्र
अदृष्टाद्वारकसंबन्धेन गुणविशेष
गस्य वारवन्तीयस्य च सम्बन्धाभावात् नोक्तदोष इति नवीनाः । एतद्दोषपरिजिहीर्षयैव
च सोमनाथसर्वतोमुखयाजिभिरपि "यत्र हीत्यादि" शास्त्र
च यत्र फलाय विधीयमानस्य गुणस्य जातिद्रव्यशुक्लादिगुणरूपत्वं तदभिप्राय
तेन दाक्षायणयज्ञेन स्वर्गकामो यजेत, पशुकाम उक्थ्यं गृह्णीयात्, षोडशिना वीर्यकामः,
शुक्राग्रान् ग्रहान् गतश्रीः प्रतिष्ठाकामः, इत्यादिषु
पूर्णमासादिषु करणत्वाभावेऽपि तेषामाश्रयत्वमुपपद्यते, इति व्याख्यातम् । एवञ्च द्रव्य-
क्रियागुणादिरूपत्वे नाऽऽग्रहः । किन्तु
मिति फलितम् ॥
नियमाभावमुपसंहरति--तत्सिद्धमिति । फलितमाह-
विधौ करणत्वेन, गुणविधौ साध्यत्वेन, गुणफलसम्बन्धविधावाश्रयत्वेनेत्यर्थः । किं मान-
मिति वक्तव्यमिति । प्रमाणं किंचित् वक्तव्यमित्यर्थः । मत्वर्थलक्षणायामिति ।
त
अङ्गीकृतायामिति शेषः । तृतीयाश्रुतिः । दध्नेतितृतीया
<