2023-03-04 08:59:06 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचिनोव्याख्यासंवलितः
-
स्य (
स्य [^१
त्वात् दध्ना होमं भावयेदिति । न चाऽयमस्ति नियमो भावनायां धात्वर्थस्य
करणत्वेनैवाऽन्वयो न प्रकारान्तरेणेति; षष्ठाद्यपूर्वपक्षानुत्थानापत्तेः । षष्ठाद्ये
हि "यजेत स्वर्गकाम" इत्यादौ
समानपदश्रुत्या यागस्य भाव्यत्वमाशङ्
धात्वर्थस्य करणत्वेनैव भावनायामन्वयः तदा भाव्यत्वशङ्कैव नोदेतीति
व्यर्
किं च
र्थस्य करणत्वेनैवाऽन्वये तन्त्र
हारौ च तत्र व्याख्यातौ ।
[commentary]
त्वेनाऽन्वये किं मानम् ? नहि तत्रापि तृतीया श्रूयते, अथ तृतीया
पत्या "प्रकृतिप्रत्ययौ प्रत्ययार्थ" मिति स्मृत्या च धातुनैव लक्ष्यत इति कल्प्यत इत्यु-
च्येत, तथैव ममापीऽत्याशङ्कते-
कांक्षितकल्पनारूपो दोष आपद्येतेति भावः । कल्पितमर्थतो
भावार्थाधिकरणविरोधः, तत्र धात्वर्थस्य भावनायां करणत्वेनान्वयस्यैव सिद्धान्तितत्वात्
इत्यत
षष्ठाद्य इति । अधिकरण इति शेषः । व
शेषपूरणम् । अपुरुषार्थत्वेनेति । साक्षादिष्टे इष्टसाधन एव वा पुरुषस्य प्रवृत्त्युदयात्
यागादेः द्रव्यव्ययायाससाध्यत्वेन स्वयमनिष्टत्वात् पुत्रपश्वादिवद्वा इष्टसाधनत्वेन प्रमाणा-
न्तरेणाऽज्ञातत्वाच्च । यद्यपि यत्नात्मिकायां भावनायां भा
यत्नेन हि याग एव साध्यते, यागानुकूलत्वात् यत्नस्य । साधिते च यागे स्वर्गो भवति ।
न तत्सिध्यर्थं यत्नान्तरमस्ति । तथापि नासौ यत्नं प्रत्युद्देश्यः पुरुषार्थत्वात् । अतश्च
यागानुकूलयत्नात्मिकायामपि भावनायां उद्देश्यतारूपभाव्यत्वं स्वर्गस्यैव । यथा वेतन-
काम: पचेत् इत्यत्र पाकानुकूलयत्नात्मिकाया
भावनायां वेतनस्यैवोद्देश्यत्वं
तद्वत् इति भावः ।
ननु षष्ठाद्याधिकरणस्य न धात्वर्थगतकरणत्वनिराकरणे तात्पर्यम् । किन्तु
स्वर्गादेः पुरुषार्थस्य भाव्यत्वबोधन एव, अत एव "स्वर्गकामस्य यागकर्मोपदेशः
स्यात् ; अतः स्वर्गः प्रधानतः, कर्म गुणतः"
:"
व्यत्वम् विधिश्रुति
तावन्मात्रेण चरितार्थस्य न तस्य वैयर्थ्यम्,
इति । "वाजपेयेन स्वाराज्यकामो यजेते"ति वाक्यमुदाहृत्य यत्र विचारितं, तद
धिकरणे प्रथमचतुर्थषष्ठ इत्यर्थः । तन्त्रसम्बन्धः । धात्वर्थस्य तन्त्रेण फलेन गुणेन च
संबन्धः । तत्र वाजपेयाधिकरणे । ननु मन्दविषन्यायेनोत्थिताया आशङ्काया: स्वल्पाया
[^१