2023-03-04 08:49:33 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
[ मत्वर्थलक्षणा-
'ज्योति
क
सर्वत्राऽऽख्यातसं
विधिशक्त्युपसंक्रान्तेः स्याद्धातोरनुवादता ॥ इति ।
न च यागस्याऽप्राप्तत्वान्न तदुद्देशेन सोमविधानमिति वाच्यम् ।
ष्टोमेन स्वर्गकामो यजेत' इत्यनेन यागस्य प्राप्तत्वात् । न चास्याऽधिकारवि-
धित्वेन नोत्पत्तिविधित्वमिति वाच्यम् । 'उद्भिदा यजेत पशुकामः' इतिवदे
कस्यैवोभयविधित्वोपपत्तेः । एवं च 'सोमेन यजेते
यदि ह्यत्र विशिष्टविधानं स्यात् तदाऽन्वयानुपपत्या मत्वर्थलक्षणा स्यात् ।
'ज्योतिष्टोमेन स्वर्गकामो यजेत' इत्यत्र तु यागविधाने क्वचिन्न मत्वर्थलक्षणा ।
न तावदेतस्मिन् वाक्ये । ज्योतिष्टोमेन यागेन स्वर्
करण्येनैव
सोमविधानात्-
-
ननु अनुवादेऽप्यस्ति मत्वर्थलक्षणा । अतएवोक्तम्-
विधाने वानुवादे वा यागः करणमिष्यते ।
तत्समीपे तृतीयान्तस्तद्वाचित्वं न मुञ्चति ॥ इति ।
अतश्च विशिष्टविधाविव गुणविधाव
( गुणविधौ मत्वर्थलक्षणाभावनिरूपणम् )
मैवम् । गुणान्वयानुपपत्त्या हि मत्वर्थलक्षणाऽङ्गीकियते । यदा तु भावनायां
धात्वर्थस्य करणत्वेनाऽन्वयः तदाऽन्वयानुपपत्त्या <error>स</error><fix>सा</fix>ङ्गीकर्तव्या । गुणविधौ च
न धात्वर्थस्य करणत्वेनाऽन्वयः, मानाभावात् । न हि "दध्ना जुहोती त्यत्र
[commentary]
केवलगुणमात्रविधानापेक्षया विशिष्टविधाने विशिष्टे विधिव्यापारकल्पनरूपं गौरवं वैशि-
ष्ट्यस्याऽव्युत्पन्नत्वेन तदर्थं मत्वर्थलक्षणा च आपद्येतेत्यर्थः । सर्वत्रेति ।
नाऽत्राऽऽख्यातान्तं गृह्यते । तेन संबद्
रूपे विधिशक्तेः विधायकत्वरूपायाः संक्रान्तत्वात् धातोरनुवादकत्वमेवेत्यर्थः । याग-
स्याऽप्राप्तत्वेन गुणविधानासंभवमाशंकते--न चेति । गुणमात्रविधाने पूर्वोक्तदोषद्व-
याभावं प्रतिपादयति – एवञ्चेति ।
एतस्मिन् वाक्ये ज्योतिष्टोमवाक्ये ।
-
a
ननु 'सोमेन यजेते'
च्यामह इति यदा भक्षितेऽपि लशुने न रोगशान्तिः, तदा विशिष्टविध्यङ्गीकरणमेव वरमि-
त्याशयवानाशङ्कते--नन्विति । उक्तमिति । उद्भिदधिकरणवार्त्तिक इति शेषः । कारिका
गतार्था । लक्षणायां तात्पर्यानुपपत्तिरन्वयानुपपत्तिर्वा बीजम् । नाऽत्र तात्पर्य्यग्राहकं प्र
माणमस्ति । नाऽप्यन्वयानुपपत्तिः । गुणस्य करणत्वेनैवान्वयसंभवादित्याह--गुणान्वये
ति । प्रमाणभावमुपपादयति
[^१] ज्योतिष्टोमपदस्य