2023-03-03 09:13:19 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
रवानयम्, इति
वाच्यम्, यथा गोशब्दस्य गोत्वम् । स
लोके पुरुषनिष्ठोऽभिप्रायविशेषः, वेदे तु
एव । नहि वेदः पुरुषंनिमितः ।
(
[५
वेदाध्ययनसामान्यादधुनाध्ययनं यथा ॥"
इत्यादिना वेदापौरुषेयत्वस्य
इति न्यायेन संसारस्याऽनादित्वादीश्वरस्य च सर्वज्ञत्वादीश्वरो गतकल्पीयं
वेदमस्मिन् कल्पे स्मृत्वा उपदिशतीत्येतावतैवोपपत्तौ प्रमाणान्तरेणार्थमुप
लभ्य रचितत्वकल्पनानुपपत्तेश्च । ततश्च पुरुषाभावाच्छन्दनिष्ठैव सा । अत
एव शाब्दीभावनेति व्यपदिशन्ति ।
12
[commentary]
यागाद्यनुकूला वा, तदनुकूलो यो व्यापारविशेषः
शाब्दीभावनेत्यर्थः । लि
त्यर्थः । कुत एतत् ?
गोत्वमिति । एतेन
गवानयनादिविषयक
भावात् निर्मातृपुरुषशून्यत्वात् । लिङादीत्यादिपदेन लेट्लोट्तव्यप्रत्ययानां ग्रहणम् ।
स इत्यनुषज्यते । निर्मातृपुरुषाभावमनुमानेन साधयति
शब्देन निखिलशाखासम्बन्धिवेदाध्ययनं गृह्यते, न तु निखिलकालवृत्ति, अतश्च
अतीतकालवृत्तिनिखिलशाखाध्ययनस्य पक्षत्वं बोध्यम् । एवं गुर्वध्ययनपूर्वकत्वं साध्यम्,
वेदाध्ययनत्वं हेतुः, आधुनिकाध्ययनस्य दृष्टान्ततेति विवेकः । इत्यादिनेत्यादिपदेन
'भारतेऽपि भवेदेवं कर्तृस्मृत्या तु बाध्यते । वेदेऽपि तत्स्मृतिर्या तु सार्थवाद-
निबन्धना' इत्यादयो गृह्यन्ते । साधितत्वादिति । वार्तिके वाक्याधिकरण इति शेषः ।
ननु वेदस्येश्वरकर्तृकत्वमेवाऽस्तु तस्य सर्व
वेदकर्तृत्वसम्भवात् । अतश्च सिद्धं पौरुषेयत्वमित्यत
वति कल्पे वे
सुखदुःखोत्पत्तिस्तदनुभवो वा न स्यात् । अनादौ संसारे क्व कल्पे रचनम् ? क्व कल्पे त-
स्यैवोपदेशः इति नियन्तुमशक्यत्वाच्च । न द्वितीयः, एकस्मिन् कल्पे स्थितं वेदं
सर्वेष्वपि कल्पान्तरेषु सर्वज्ञत्वादुपदिशतीत्येवं कल्
कल्पनागौरवाङ्गीकरणस्यान्याय्यत्वात् । "धाता यथापूर्वमकल्पयत्" इत्यादि
प्यत्राऽनुकूला । पक्षद्वयेऽपि वाक्यरचनाया जन्यज्ञानपूर्वकत्वदर्शनेन ईश्वरस्याऽपि जन्यज्ञा-
[^१] लिङ्श्रवणे । [^२] इति1 हि नियमेन प्रतीयते । [^३] स च व्यापर
१ लि
[^५] श्
५ को