2023-04-19 08:11:41 by Veera Raagavan
This page has been fully proofread once and needs a second look.
वैयर्थ्यापत्तेः। वैश्वदेवशब्दस्यामिक्षायागमात्रनामत्वे स एव यागोऽनेनानू-
द्यते इति वाच्यम्। न च तदनुवादेनाऽस्ति किंचित् कृत्यम्। "प्राचीनप्रवणे
वैश्वदेवेन यजेते"ति विधीयमानस्य प्राचीनप्रवणदेशस्य विनाप्येतद्वाक्य-
मामिक्षायाग एव संबन्धोपपत्तेः, विश्वदेवसम्बन्धात्तस्य ।
आग्नेयाद्यशेष प्रकृतयागनामत्वे तु न 'वैश्वदेवेन यजेते 'ति वाक्यानर्थक्य-
म् । तदा ह्यनेनाष्टौ यागा अनूद्यन्ते । अनुवादेन चैकप्रतीत्यारूढत्वात् समु.-
दितानामष्टानामपि वैश्वदेवशब्दो नामधेयं सिध्यति । एवं च 'प्राचीनप्रवणे
वैश्वदेवेन यजेते'त्यत्र वैश्वदेवशब्देनाष्टीटौ यागाननूधद्य प्राचीनप्रवणविधानं तत्र
सिद्धं भवति । तद्वाक्यस्याऽसत्त्वे तु अनेन वाक्येनामिक्षायाग एव प्राचीन-
प्रवणदेशसंबन्धः स्यात् । अतश्चाष्टसु यागेषु प्राचीनप्रवणदेशसंबन्ध एव
तद्वाक्यप्रयोजनम् । एवं च वैश्वदेवशब्दोऽष्टानां नामधेयम् । न च तत्र तत्प्र-
ख्यशास्त्रं निमित्तं संभवति । सप्तसु विश्वदेवाप्राप्तेः । अतो न वैश्य देवशन्वदेवशब्दस्य
तत्प्रख्यशास्त्रान्नामधेयत्वमिति ।
-।
नापि [^१]तद्वयपदेशात् । तादृशस्य व्यपदेशस्यानुपलम्भात् ।
[commentary]
क्यसम्भवात्,तअत आह-वैश्वदेवशब्दस्येति । अनेन वैश्वदेवेन यजेते'ति वाक्येन
प्राचीनप्रवण इति । यत्र भूमौ प्राचीनो देशः प्रतीचीनापेक्षया निम्नो वर्तते तत्र वैश्व-
देवपर्वणा यजेतेत्यर्थः । विश्वदेवसम्बन्धादिति । उत्पत्तिवाक्य एवामिक्षायागध्स्य
विश्वदेवसम्बन्घाषधावगतेः तमादायापि तत्र कालादिविध्युपपत्तेः नास्य विधेः किञ्चित्
प्रयोजनमस्तीति भावः ।
सर्वेषां नामत्वे वा कथमानर्थंथक्यपरिहारः !? तदाह - -तदा होति हीति। अनेन वैश्वदेवेन
यजेत इति वाक्येन । सिद्धं भवतीति । यथा विद्वद्वाक्याभ्यामनन्यप्रयोजनाभ्यां दर्श-
पूर्णमाससमुदायद्वयानुवादातत् फलवाक्यगतेन दर्शपूर्णमासपदेन षण्णां यागानां ग्रहणं
तद्वत्श्रअष्टानामध्प्यनन्यप्रयोजनेना नेनानुवादात् तेषां सर्वेषामेव देशविधौ प्ग्रहणं कालविधौ
च। तद्वारा "अक्षय्यं ह वै चातुर्मास्थययाजिनस्सुकृतं भवती"ति वाक्येन सर्वे.-
षामाग्नेयादीनां फलसम्बन्धसिद्धिः । इतरथा आमिक्षायागस्यैव फलसम्बन्धापत्त्या आग्ने.-
यादीनां तदङ्गता स्यात् । तदा च "अष्टौ हवींषी"त्यष्टानामपि प्रधानत्वेन सङ्कीर्तन
पद्मं स्थामव्युत्पन्नं स्यादिति भावः । अत्र च देशसम्बन्ध इत्युपलक्षणं वसन्तादिकालसम्बन्धस्यापि ।
अतथश्च वैयर्थ्यपरिहारायेंर्थं प्रकृत सर्वंसर्वयागनामत्वमेव युक्तं वैश्वदेवशब्दस्येत्याह-एवञ्चेति।
सर्वयागनामत्वे चश्चेति ।
सर्वयागनामत्वे च श्रा आमिक्षाग्रायागातिरिक्तेषु प्रापकप्रमाणाभावात् न तत्प्रख्यन्यायरस्सम्भ-
वत्तीत्युपसंहरति -प्र-अत इति । प्राचीनप्रवण इति । यस्य देशस्य प्राग्भागः निम्नतरः
पश्चिम भागापेक्षया स देशः प्राचीनप्रवणः इति पूर्वमुक्तम् । अष्टानां श्राआग्नेयादिद्यावा.-
पृथिव्यान्तानाम् । तत्र यागाष्टकनामध्ये त्वे।
चतुर्थप्रकारस्याप्यसम्भवभाइमाह-नापीति । तादृशस्य विश्वदेवगतोपमानबोधकस्य ।
एघवञ्च पूर्वोचक्तप्रकारचतुष्टयस्यात्र निमित्तत्वानुपपत्तेः अगत्या पञ्चमप्रकार एव कश्चिदशी -ङ्गी-
[^१] श्येनवन्नामस्वम् ।
त्वम्।
द्यते इति वाच्यम्। न च तदनुवादेनाऽस्ति किंचित् कृत्यम्। "प्राचीनप्रवणे
वैश्वदेवेन यजेते"ति विधीयमानस्य प्राचीनप्रवणदेशस्य विनाप्येतद्वाक्य-
मामिक्षायाग एव संबन्धोपपत्तेः, विश्वदेवसम्बन्धात्तस्य
आग्नेयाद्यशेष
म्
दितानामष्टानामपि वैश्वदेवशब्दो नामधेयं सिध्यति
वैश्वदेवेन यजेते'त्यत्र वैश्वदेवशब्देनाष्
सिद्धं भवति
प्रवणदेशसंबन्धः स्यात्
तद्वाक्यप्रयोजनम्
ख्यशास्त्रं निमित्तं संभवति
तत्प्रख्यशास्त्रान्नामधेयत्वमिति
-
नापि [^१]तद्वयपदेशात्
[commentary]
क्यसम्भवात्,
प्राचीनप्रवण इति
देवपर्वणा यजेतेत्यर्थः
विश्वदेवसम्बन्
सर्वेषां नामत्वे वा कथमानर्
यजेत इति वाक्येन
पूर्णमाससमुदायद्वयानुवादा
तद्वत्
च। तद्वारा "अक्षय्यं ह वै चातुर्मास्
षामाग्नेयादीनां फलसम्बन्धसिद्धिः
यादीनां तदङ्गता स्यात्
अत
सर्वयागनामत्वे च
सर्वयागनामत्वे च श्रा
व
पश्चिम
पृथिव्यान्तानाम्
चतुर्थप्रकारस्याप्यसम्भव
ए
[^१] श्येनवन्नाम