मीमांसान्यायप्रकाशः सारविवेचिनीव्याख्यासहितः /162

१४०
 
मोमांसोन्यायप्रकाशः
 
[ नामधेय
 
बयानब्रूयात् तदा तत्प्रतिपन्नः समुच्चयः क्रियागुणैः सम्बध्येत । समुच्चयः शोभनः
समुष्य
समुच्चयो द्रष्टव्य इतिवत् च शोभनः च द्रष्टव्य इति प्रयोगः स्यात् । समुच्चय-
। समुच्चय-
शब्दवश्च्चकारस्य प्राधधान्येन समुच्चयवाचित्वे धवलखदिरयोः समुच्चय इतिवत्

धवखदिरयोश्चेत्यपि प्रयोगः स्यात् । अतश्चकारः समुयच्चयं प्राधान्येन न ब्रूते,

येन प्रधानस्यै कस्य विधानान्न वाक्यभेदो भवेत् । किंतु कारकद्वयोपसर्जनस्त्वे-

नैव स तं व्रब्रूते समुच्चितौ अग्निप्रजापती- इति इति। प्रधानद्वयविधाने च

वाक्यभेदः स्यादेव, यथा ग्रहोद्देशेन संमार्गैकत्व विधाने ।
 
।
 
यद्यपि चकारः समुच्चयं प्राधान्येन ब्रूयात्, तथापि तस्य कारकद्वयं

प्रति प्राधान्यमनुपपन्नम्, विभक्तत्यभिहितस्य कारकद्वयस्य क्रियोपसर्जन.
-
त्वेन समुच्चयोपसर्जनत्वाभावात् । कृदन्तादिशब्दै रुपस्थितं हि कारकं क्रि
 
इति -
 
[commentary]
 
इति। यथा धवखदिरयोस्समुच्चयः इत्यादौ घधवखदिराद्यपेक्षया प्रधानतया समुच्चयं ब्रूने
ते
समुच्चयशब्दः तद्वदित्यर्थः । तत्प्रतिपन्नः चकारावबोधितः । क्रियागुणैरिति । क्रि
-
याभिः गुणैधश्च सम्बन्धं प्राप्नुयात्, न तु तदस्तीत्यर्थः । तथात्वे दोषमाह-समुच्चय
इति
इति। समुच्चयशब्दात् प्राधान्येन प्रतीतस्य यथा समुच्चयस्य शोभन रूपगुणयोगात्

समुच्चयः शोभनः इति प्रयोगो भवति, एवं चशब्दादविपि समुच्चयस्य प्राधान्येन

प्रतीतौ च शोभनः इति प्रयोगः स्यादित्यर्थः । एवं गुणसम्बन्धे उदाहृत्य क्रियासम्बन्धे

उदाहरति-समुच्चयो द्रष्टव्य इति । एवं चशब्दार्थसमुच्चयस्य प्राधान्ये तत्र विशे.
-
षणतयान्वययोग्यप्रपदोत्तरं यथा षष्ठी भवति तद्वदत्रापि भवेदित्याह - --समुच्चयश
ध्
ब्दवदिति ।
 
-
 
।
 
एतावता किमायातम् ? प्रअत आह-श्रत इति अत इति। ग्रहोद्दशेनेति । यथा "ग्रहं

सम्माष्टिंटि" इत्यत्र प्राप्तग्रहोद्देशेन सम्मार्गस्य प्ग्रहगतैकत्वस्य च विधाने वाक्यभेदः तद्व•
-
दिस्त्यर्थ: । अयमन्त्र विषयः ज्योतिष्टोमप्रकरणे "दशापवित्रेण ग्रहं सम्मार्ष्टि" इति

श्रुतम् । श्र। अभिषुतानां सोमानां पवित्रीकरणाय गृहीतो वस्त्रखण्डो दशाविशिष्टो दशा-

पवित्रम् । तेन प्ग्रहं प्रोब्ञ्छेदिति वाक्यार्थ: । ग्रहशब्देन सोमरसाधारभूतः पात्रविशेषः

पात्रगतो वा रस उच्यत इति पूर्वमुक्तम् । तत्र च सन्ति दश प्ग्रहाः । तेषां सर्वेषां प्रोञ्छनं,

उतैकस्यैव ? इति संशयः। 'ग्रहैर्जुहोति' इत्यनेन प्राप्ताः ग्रहाः, तदुहेद्देशेन 'ग्रहं' इति

विभक्स्युपात्तस्यैकत्वस्य धातूपात्तस्य च सम्मार्गस्य विधाने ग्रहं सम्मृज्यात्, यं सम्मृज्यात्

स एकः इति तदा प्राप्तमहोद्देशेन सम्मार्गस्य, एकत्वस्य च विधानं भवति, तदा च

वाक्यमेदः प्रसज्यते । स चायुक्तः । 'प्राप्ते कर्मणि नानेको विधातुं शक्यते गुण
णः'
इत्युक्तेः । अतस्तस्त्परिहाराय तत्र मग्रहगत मेकत्वमविवक्षितम्, एवं च सर्वेषां प्ग्रहाणां

सम्मार्गः फलति इति । तद्वदत्रापि वाक्यभेदः प्रसज्येतेति ।
 
।
 
चकारस्य प्राधान्येन समुच्चयबोधकत्वेऽङ्गीकृतेऽपि न भवदिष्टं सेत्स्यतीत्याह-यद्य-

पीति । कारकद्वयं प्रतीति । अभग्रये प्रजापतय इति चतुर्थीकारकद्वयापेक्षयेत्यर्थः ।
कृ।
कुत एतत् ? श्रत ग्राअत आह-विभक्तीति । क्रियान्वयित्वस्यैव कारकत्वादिस्त्यर्थः । ननु क्रि-
बा
यातोऽन्येनापि क्वचितत् कारकं सम्बधध्नातीति कथमत्रापि न तथा ? इत्यत आह -- कृदन्त -
 
ता-