2023-03-04 18:44:10 by Veera Raagavan
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचिनीव्या ज्या संवलतः
१०५
जुहोती' तिवत्तृतीयार्था इति ।
प्रकृतमनुसरामः । तत्सिद्धं-शद्रस्याध्ययनविधिसिद्धज्ञानाभावादाधान-
सिद्धाग्
-
नन्वेवं स्त्रिया अधिकारो न स्यात् । तस्या
घिसिद्धज्ञानाभावात् । न च नास्त्येवेति वाच्यम् । 'यजेत स्वर्गकाम' इ-
त्यादौ स्वर्गकामपदस्योद्देश्यसमर्पकत्वेन पुंस्त्वस्योद्देश्यविशेषणत्वाद् ग्रहै-
कत्ववद
[commentary]
जेते' त्यादौ, यत्र वा अक्लृप्तोऽपि कल्पयितुं शक्यः यथा - 'अध्वर्
दौ ।
कल्पयितुं शक्यते - वृतेनाध्वर्युणा कर्म कर्तव्यमिति, तत्रैव संस्कार्यत्वाभ्युपगमः । यत्र
तु तदुभयमपि न सम्भवति न तत्र संस्कार्यत्वकल्पना । किन्तु लक्षणादिना विनियोगभङ्ग
एवेत्याशयः । कथं तर्हि द्वितीयाया उपपत्तिः ?
'कर्मणि द्वितीये'ति सूत्रात् द्वितीयायाः कर्मत्वमेवार्थः । कर्मत्वं चेप्सितानीप्सितसाधार
ण्येन क्रियाव्याप्यत्वरूपमेव । अन्यस्य गुरुभूतत्वात्
णान्तरप्रमितं तत्र तद्भाव्यत्वरूपेप्सिततमत्वे पर्यवस्यति, यत्र तु न तथा, तत्रान्यस्य धात्व-
र्थादेः स्वर्गादेर्वा भाव्यत्
विषयतासम्बन्धिकरणत्वलक्षिका भवति, यथा सक्तुषु । तत्र हि सक्तूनां भूतोपयोगस्य
भाव्युपयोगस्य वा प्रमाणान्तराप्रमितत्वेन भाव्यत्वानवगमात् सन्निहित
तदवगमात् तदपेक्षित
क्वचिदुपयोगाभावात् विधिश्रुत्या च स्वर्गादेरेव भाव्यत्वावगतेः तत्र च धात्वर्थस्याधान-
करणत्वात्तदपेक्षिताधिकरणरूपत्व
क्षयैव
एतेन 'स्वाध्यायोऽध्ये
अध्ययन
ऋ
क्रतुविधीनां ज्ञानाक्षेपकत्वशक्ति
नाया निवारयितुमशक्यत्वात् न ज्ञानाभाव
अग्न्यभावादेवेति केषाश्चिदुक्तिरपास्ता । त्रैवर्णिकानां स्वशाखा
त्वशक्तेरकल्पनेन शाखान्तराधीतवाक्येषु परं तत्कल्पनेन लाघवा
न तदाक्षेपकल्पनमिति गौरवात् ।
श्य
-
विद्याभावल्
विद्याभावस्याधिकाराभावप्रयोजकत्वे स्त्रिया
यति नन्वेवमिति । अध्ययन
स्त्रोशद्र
स्त्रीशूद्रद्विजबन्धूनां त्रयी न
दोषमाह - यजेतेति । उद्देश्यसमर्पकत्वेनेति । स्वर्गकामनाव
घा
धानादिति भावः । साधितत्वादिति । षष्ठ इति शेषः ।
-
१४ मो० न्या०