2023-02-28 10:00:26 by Veera Raagavan
This page has been fully proofread once and needs a second look.
मोमांसान्यायप्रकाशः
[ प्रवृत्तिक्रम-
वाक्येन तृतीयानिर्देशात् सेतिकर्तव्यताका एककालत्वेन विहिताः, अ
स्तेषां तदङ्गानां चोपाकरणनियोजनप्रभृतीनां साहित्यं संपादनीयम् ।
तत्र प्राजापत्यानां संप्रतिपन्नदेवताकत्वेनै
पद्यते साहित्यम् । तदङ्गानां चैकस्मिन् कालेऽनुष्ठान
पश
पशूनामुपाकरणमे
घा
धानेनानुष्
अतः प्राजापत्येषु एकं पदार्
प्रथमपदार्थानुष्ठानं कस्मा
क्रमेण प्रथमोऽनुष्ठितः तेनैव क्रमेणानुष्ठेयः प्रयोगविध्यवगतस्य मिथो
ङ्गसाहित्यस्योपपत्तये ।
-
,
प्रयोगविधिना हि दै
मानन्तर्यापरपर्यायं विहितम् । तच्च साहित्यं सवनीयपशौ चोदकेन प्राप्तम्,
[commentary]
स प्रवृत्तिक्रम इत्यर्थः । उदाहरति
पत्यान् पशूनालभते' इति वाक्येन प्रजापतिदेवताका: सप्तदश पशव आम्नातास्ते
ब्
ष्वित्यर्थः । तदेवोपपादयति-
शयः
फलजनकत्वरूपम्, तच्च न प्रधानमात्रस्य सम्भवतीत्यङ्ग
तत्र साङ्गस्य प्रधानस्य भावनाकरणत्वं, न तु प्रधानमात्रस्य, यथा- 'अप्स्ववभृथेन
चरन्ति
एव च प्रवर्ग्
प्रधानमात्रस्यैवोद्देश्यत्वा
इत्यादौ, प्रकृतेऽपि तृतीयानिर्देशात् साङ्गेष्वेव पशु
एवञ्च प्रधानेष्विव अङ्गेष्वपि एककालानुष्ठेय
मेक
सम्भवेन अविलम्बापरपर्यायप्राशुभावे पर्यवस्यति । अतः तत्सिध्यर्थं प्रथममङ्गमुपाकरण-
रूपं यस्मिन् कस्मिंश्चित् प
यस्मिन् पशा
कर्तव्यमित्याह—तत्रेत्यादिना । सम्प्रतिपन्नदेवताकत्वेनेति । एकदेवताकत्वेने-
त्यर्थः । एकस्मिन् काले
पथ
पद्यबोधनात् यत्र विभिन्नदेवताकस्थले तदसम्भवः तत्र क्रमापेक्षायां पाठादीनां क्रमनियाम
कस्
कत्वेऽपि यत्रैकदेवता
'प्रजापतेर्जायमानाः' 'इमं पशुं पशुपते' इति मन्त्रद्वयेन बर्हि
पशोरुपस्पर्शनपूर्वकं देवतार्थत्वेन संकल्पनमुपाकरणम् । यूपे पशोर्बन्धनं नियोजनम् ।
प्राजापश्येषु उपाकरणादिप्राप्तिमुपपादयति-प्रयोगविधिनेति । तच्चेति ।