2023-02-20 11:47:27 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
निरूपणम् ]
सारविवेचिनोव्याख्या संवलितः
&
पांशुयाजाज्यनिर्वापो मुख्यक्रमान्न पूर्वमनुष्ठीयते, तस्य दुर्बलस्यात् । पाठ.
क्रमात्तु पश्चादनुष्ठीयते, तस्य प्रबलत्वादिति ।
स चायं मुख्यक्रमः प्रवृत्तिक्रमादलवान् । प्रवृत्तिकमे ह्याश्रीयमाणे बहू-
नामङ्गानां प्रधानविप्रकर्षो भवति, अस्मिंस्तु माश्रीयमाणे सन्निकर्षः । तद्यथा-
पूर्णग्नेयानुष्ठानं, ततः सान्नाय्यस्य । तद्धर्माश्च केचित् पूर्व-
मनुष्ठीयन्ते । तत्र यदि प्रवृत्तिकममाश्रित्य तद्धर्माः सर्वे पूर्वमनुष्ठीयेरन्, तत
आग्नेयधर्माः, तत आग्नेयानुष्ठानं, ततः सान्नाय्यानुष्ठानम् तदा तद्धर्माणां
स्वप्रधानेन सह द्वाभ्यामाग्नेयधर्म तद्नुष्टानाभ्यां विप्रकर्षः स्यात् ।
9
—
यदा तु सान्नाय्यधर्माणां केषाश्चित् पूर्वमनुष्ठानेऽपि अन्ये सर्वे मुख्य-
क्रममाथित्याग्नेयधर्मानुष्ठानानन्तरमनुष्ठोयन्ते तदा सर्वेषा नाग्नेयधर्मंसा-
नाथ्यधर्माणामेकैकेन विजातीयेन व्यवधानं भवतिः - श्राग्नेयधर्माणां स्व.
प्रधानेन सह सान्नाय्य धर्मेन्र्यवधानात् सान्नय्यथर्माणां व स्वप्रधानेन
सहाग्नेयानुष्ठानेन व्यवधानात्
इति न विप्रकर्षः । तस्मात् मुख्यक्रमः
प्रवृत्तिक्रमाद्वलवान् ॥
( प्रवृत्तिक्रमनिरूपणाम् )
सह प्रयुज्यमानेषु प्रथानेषु सन्निपातिनामङ्गानामावृत्त्यानुष्ठाने कर्तव्ये
द्वितीयादिपदार्थानां प्रथमानुष्ठित पदार्थकमात् यः क्रमः स प्रवृित्तिक्रमः ।
पुरोडाश:, उपांशुयाजः श्राज्यहविष्क, अग्नीषोमीयः पुरोडाशः इति श्रीणि प्रधा.
नानि । तत्र आग्नेयाग्नीषोमीययोः पौर्वापर्यं तु तदीययाज्यानुवाक्याक्रमादित्युक्तं पूर्वम् ।
उपांशुयाज 'उपांशुयाजमन्तरा यजती' ति वाक्येन आयामोषोमीययोर्मध्ये कर्तव्य-
तया विहित इति तेनैव क्रमेण तेऽनुष्ठीयन्ते । तत्र च तदशभूतहविर्निर्वानाः, अग्नये
जुष्टं निर्वपास्यग्नीषोमाभ्याम्' इत्यादिना विहिताः । एवं च अत्र मुख्यक्रमानुरोधेन
आग्नेयानन्तरमनीषोमी यात्पूर्व कर्तव्य ज्यनिर्वापः अथ वा पाठकमानुसारेण अन्त
एवेति सन्देहै मुख्यक्रमापेक्षया पाठक्रमस्य प्राबल्यात्तदनुसारेणान्त एवानुष्ठानमिति ।
}
-
एवं मुख्यक्रमस्य पाठक्रम । पेक्षया दौर्बल्यं निरूप्य इदानीं तस्य प्रवृत्तिकमापेक्षया
प्राबल्यं निरूपयति - स चेति । प्रवृत्तिक्रमस्य दौर्बल्ये कारणमाह - प्रवृत्तीति । त.
•द्धर्माः सानाय्यधर्माः । केचिदिति । शाखाच्छेदनवरसापाकरणादय इत्यर्थः । पूर्वमि
ति । तेषां पूर्वं पठितरवेन पाठक्रमानुसारेण पूर्व मेवानुष्ठानस्य प्राप्तत्वादिति भावः ।
तद्धर्माणां सानाय्यधर्माणाम् ।
107
( प्रवृत्तिकम निरूपणम् )
एवं मुख्यक्रमं निरूध्य प्रवृत्तिक्रमं निरूपयति - सहेति । युगपदनुष्ठीय मानेण्विस्य.
र्थः । सन्निपातिनामिति । सन्निपत्योपकारकाणामित्यर्थः । यत्र बहूनां प्रधानाना मेकका•
लकर्तव्यता प्राप्ता तत्र तदङ्गानामपि सन्निपत्योपकारकाणां युगपदनुष्ठानं प्राप्तम् तच्चाश•
क्यमित्येकै कस्मिन् प्रधानेऽङ्गावृत्यामवश्यं भाविन्यां तत्र यत्प्रधानमारभ्य येन क्रमेण प्रा.
यमिकाज्ञानुष्ठानं कृतं तेनैव क्रमेण तदेव प्रधानमारभ्य द्वितीयाज्ञानुष्ठानमिति यः क्रमः
सारविवेचिनोव्याख्या संवलितः
&
पांशुयाजाज्यनिर्वापो मुख्यक्रमान्न पूर्वमनुष्ठीयते, तस्य दुर्बलस्यात् । पाठ.
क्रमात्तु पश्चादनुष्ठीयते, तस्य प्रबलत्वादिति ।
स चायं मुख्यक्रमः प्रवृत्तिक्रमादलवान् । प्रवृत्तिकमे ह्याश्रीयमाणे बहू-
नामङ्गानां प्रधानविप्रकर्षो भवति, अस्मिंस्तु माश्रीयमाणे सन्निकर्षः । तद्यथा-
पूर्णग्नेयानुष्ठानं, ततः सान्नाय्यस्य । तद्धर्माश्च केचित् पूर्व-
मनुष्ठीयन्ते । तत्र यदि प्रवृत्तिकममाश्रित्य तद्धर्माः सर्वे पूर्वमनुष्ठीयेरन्, तत
आग्नेयधर्माः, तत आग्नेयानुष्ठानं, ततः सान्नाय्यानुष्ठानम् तदा तद्धर्माणां
स्वप्रधानेन सह द्वाभ्यामाग्नेयधर्म तद्नुष्टानाभ्यां विप्रकर्षः स्यात् ।
9
—
यदा तु सान्नाय्यधर्माणां केषाश्चित् पूर्वमनुष्ठानेऽपि अन्ये सर्वे मुख्य-
क्रममाथित्याग्नेयधर्मानुष्ठानानन्तरमनुष्ठोयन्ते तदा सर्वेषा नाग्नेयधर्मंसा-
नाथ्यधर्माणामेकैकेन विजातीयेन व्यवधानं भवतिः - श्राग्नेयधर्माणां स्व.
प्रधानेन सह सान्नाय्य धर्मेन्र्यवधानात् सान्नय्यथर्माणां व स्वप्रधानेन
सहाग्नेयानुष्ठानेन व्यवधानात्
इति न विप्रकर्षः । तस्मात् मुख्यक्रमः
प्रवृत्तिक्रमाद्वलवान् ॥
( प्रवृत्तिक्रमनिरूपणाम् )
सह प्रयुज्यमानेषु प्रथानेषु सन्निपातिनामङ्गानामावृत्त्यानुष्ठाने कर्तव्ये
द्वितीयादिपदार्थानां प्रथमानुष्ठित पदार्थकमात् यः क्रमः स प्रवृित्तिक्रमः ।
पुरोडाश:, उपांशुयाजः श्राज्यहविष्क, अग्नीषोमीयः पुरोडाशः इति श्रीणि प्रधा.
नानि । तत्र आग्नेयाग्नीषोमीययोः पौर्वापर्यं तु तदीययाज्यानुवाक्याक्रमादित्युक्तं पूर्वम् ।
उपांशुयाज 'उपांशुयाजमन्तरा यजती' ति वाक्येन आयामोषोमीययोर्मध्ये कर्तव्य-
तया विहित इति तेनैव क्रमेण तेऽनुष्ठीयन्ते । तत्र च तदशभूतहविर्निर्वानाः, अग्नये
जुष्टं निर्वपास्यग्नीषोमाभ्याम्' इत्यादिना विहिताः । एवं च अत्र मुख्यक्रमानुरोधेन
आग्नेयानन्तरमनीषोमी यात्पूर्व कर्तव्य ज्यनिर्वापः अथ वा पाठकमानुसारेण अन्त
एवेति सन्देहै मुख्यक्रमापेक्षया पाठक्रमस्य प्राबल्यात्तदनुसारेणान्त एवानुष्ठानमिति ।
}
-
एवं मुख्यक्रमस्य पाठक्रम । पेक्षया दौर्बल्यं निरूप्य इदानीं तस्य प्रवृत्तिकमापेक्षया
प्राबल्यं निरूपयति - स चेति । प्रवृत्तिक्रमस्य दौर्बल्ये कारणमाह - प्रवृत्तीति । त.
•द्धर्माः सानाय्यधर्माः । केचिदिति । शाखाच्छेदनवरसापाकरणादय इत्यर्थः । पूर्वमि
ति । तेषां पूर्वं पठितरवेन पाठक्रमानुसारेण पूर्व मेवानुष्ठानस्य प्राप्तत्वादिति भावः ।
तद्धर्माणां सानाय्यधर्माणाम् ।
107
( प्रवृत्तिकम निरूपणम् )
एवं मुख्यक्रमं निरूध्य प्रवृत्तिक्रमं निरूपयति - सहेति । युगपदनुष्ठीय मानेण्विस्य.
र्थः । सन्निपातिनामिति । सन्निपत्योपकारकाणामित्यर्थः । यत्र बहूनां प्रधानाना मेकका•
लकर्तव्यता प्राप्ता तत्र तदङ्गानामपि सन्निपत्योपकारकाणां युगपदनुष्ठानं प्राप्तम् तच्चाश•
क्यमित्येकै कस्मिन् प्रधानेऽङ्गावृत्यामवश्यं भाविन्यां तत्र यत्प्रधानमारभ्य येन क्रमेण प्रा.
यमिकाज्ञानुष्ठानं कृतं तेनैव क्रमेण तदेव प्रधानमारभ्य द्वितीयाज्ञानुष्ठानमिति यः क्रमः