2023-04-27 06:35:00 by dmraviteja
This page has been fully proofread once and needs a second look.
सारविवेचिनोव्याख्यासंवलितः
४३
मित्येवमवबोध्य कृतार्थमिति न पुनः प्रयोगकाले व्याप्रियते । मन्त्राः पुनरन
न्यप्रयोजनाः प्रयोगसमवेतार्थस्मारका इति वक्ष्यामः । तेनानुष्ठानक्रमस्य स्म-
रणक्रमाधीनत्वात् तत्क्रमस्य च मन्त्रक्रमा
दिति बलवान् । अत एवाग्नेयाग्नीषोमीययोर्ब्राह्मण
ष्
पश्चादग्नीषोमीयस्येत्येव क्रम इत्युक्तम् ॥
प्रयाजानां
क्यक्रमात् यः क्रमः स ब्राह्मणपाठक्रमः । अत्र च यद्यपि ब्राह्मणवाक्यान्यर्थं
विधाय कृतार्थानि तथापि प्रयाजानां स्मारकान्तरस्याभावात् तान्येव स्मार-
कत्वेन स्वीक्रियन्ते । तथा च येन क्रमेण तान्यधीतानि तेनैव क्रमेणार्थस्मरणं
[commentary]
तस्य शान्ताकांक्षत्वादिति भावः । मन्त्राणामस्तु प्रयोगसमवेतार्थस्मारकत्वम् । तावता
प्रकृते किमायातम् ? अत आह--तेनेति । स्मरणक्रमाधीनत्वादिति । अज्ञातस्या-
स्मृतस्य वा अनुष्ठानासम्भवादिति भावः । तत्क्रमस्य स्मरणक्रमस्य । मन्त्रक्रमाधीनत्वा-
दिति । एवञ्च मन्त्रपाठक्रमानुरोधेन स्मरणम्, स्मरणानुरो
नुष्ठानौपयिक
ना
संहितायां द्वितीयकाण्डे प
दशकपालं पूर्णमासे प्रायच्छत्" इत्यनेनाग्नीषोमीययागो विहितः । तत्रैव षष्ठप्रपाठ-
के तृती
भवति" इत्याग्नेययागो विहितः । एवञ्च ब्राह्मणपाठक्रमादादा
दाग्नेयानुष्ठानञ्च प्राप्तम्, तद्वा
ब्राह्मणपाठक्रममुदाहरति
दं तत्प्रख्यन्यायेन कर्मनामधेयम् । समिन्नामकेन यागेन
र्थः । अनेन वाक्येनैकमेव कर्म विधीयते । बहुवचनं तु 'समिधो अग्न
इति मन्त्रवर्णे समिद्देवतागतत्वेन बहुत्वस्य प्राप्तत्वात् बहुत्वसंख्या विशिष्टयागविधौ च
गौरवापत्तेः स्वाश्रयदेवत्ययागवृत्तित्वसम्बन्धेन एकत्वलक्षणार्थमिति ध्येयम् । एवं तनूनपा-
तादिवाक्येष्वपि द्रष्टव्यम् । ननु ब्राह्मणवाक्यानां प्रयोगाद्
तार्थ्यस्य पूर्वमु
धकत्वमित्याशङ्कय परिहरति
एवञ्च यत्र कर्माङ्गभूतो मन्त्रः समस्ति तत्र मन्त्रपाठक्रमादेव क्रमः, यत्र स नास्ति, तत्र
ब्राह्मणपाठस्याप्यगत्या क्रमबोधकत्वमङ्गीकरणीयमिति भावः ।
ननु तैत्तिरीयशाखायां "समिधो
श्रा
आज्यस्य वेतु" इत्यादीनां प्रयाजयाज्यामन्त्राणां पाठा
[^१
-
•C