2023-02-20 11:47:25 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
मोर्मासान्यायप्रकाशः
[ [श्रमस्वरूप-
वश्चनस्थायुद्वारा यूपसंस्कारार्था, देवदत्तधारितायाः स्रजः शुचिदेशनिधान-
मिव देवदत्त संस्कारार्थम् । न तु स्थाण्वाहुतिरारादुपकारिकेत्युक्तं दशमे
इति दिक् ॥
द्रव्योधनुद्दिश्य केवलं विधोयमानं कर्म आरादुपकारकम् । यथा -
( अङ्गानामपूर्वार्थन्वनिरूपणम् )
प्रयाजादि । तदेवं निरूपितं द्विविधमण्यङ्गजातम् ।
9
3
तच्च न यागादिस्वरूपप्रयुक्तम् स्वरूपे यत् तदन्तरेणापि
तत्सिद्धेः; किं स्वपूर्वप्रयुक्तमेव । नहि तदन्तरेणापूर्व भवतीत्यत्र किंचित्प्रमा-
मस्ति, तस्यादृष्टत्वात् ।
न चैवं प्राधान्याददृष्टत्वाञ्च फलप्रयुक्तत्वमेव किं न स्यादिति वाच्यम् ।
स्थाणुशब्देनाभिधीयते । यूपस्य ब्रश्चनं छेदनं यस्मात् वृक्षात् कृतं, स च्छेदनाधोभागा.
वस्थितः काष्ठशेषस्थाणुः । तद्वारेत्यर्थः । ननु यूपच्छेदनानन्तरमेव स्थावाहुते बिंधित..
त्वेन तदानीं यूपसम्बन्धस्यैवाभावात कथं असम्बद्धे यूपे स्थाएवाहुतिः संस्कारं जनयेदि-
त्यांशङ्कयाह – देवदत्तेति । यथा लोके देवदत्तेन घृतायाः कृतकार्याय: मालायाः
परिशुद्धदेशे निक्षेपांदिना सत्कारे कृते देवदत्तोऽभिमनुते - अनेनाहं सभ्यगुपचरित इति ।
एवं यूपवियुक्ते कृतकार्येऽपि स्थाणौ होमे कृते यूपस्य तत्सम्बन्धित्वमात्रेण तत्र कश्चि-
त्संस्कार उत्पद्यत इत्यर्थः । दशम इति । प्रथमषष्ठ इति शेषः ।
-
(नामपूर्वार्थत्वनिरूपणम् )
ER
आरादुपकारकं निरूपयति-द्रव्यादीति । अङ्गनिरूपणार्थं यदारब्धं तानीत्यादिना
तदुपसंहरति —तदेवमिति । द्विविधं सिद्धरूपं क्रियारूपं च ।
SSİPARİ
तश्च द्विविधमङ्गजातं च । तदन्तरेणापि तादृशमङ्गजातमन्तरापि । तत्सिद्धेः
यागादिस्वरूपसिद्धेः । दृष्टार्थसन्निपत्योपकारकस्थले यद्यपि तेनैव तत्स्वरूपनिष्पत्तिः
क्रियते, यथा-श्रवघातपेषणादौ, तथापि तस्य फलस्य प्रकारान्तरेणापि सम्भवात् निय.
मवैयर्थ्यम् । श्रदृष्टार्थसन्निपत्योपकारकस्थले आरादुपकारकस्थले च स्वरूपजनकत्वस्या-
प्यभावाद्विविवैयर्थ्यमित्याशयः । अपूर्वप्रयुक्तमिति । अपूर्वनिष्ठानुष्ठापकतानिरूपितानु-
ठाप्यतावदित्यर्थः । एवं चात्र प्रयुक्तत्व मनुष्ठाप्यत्वरूपमिति ध्येयम् । तस्य पूर्वस्य ।
अदृष्टत्वादिति । लौकिकप्रमाणागम्यत्वादित्यर्थः । एवं च श्रृङ्खानुष्ठानमन्तरा अपूर्व-
स्योत्पत्तौ प्रमाणाभावेन तदर्थमनुष्ठानावश्यम्भावेन नानर्थंक्यापत्तिरिति भावः ।
सर्वेषां प्रधानान्वयस्याभ्यहिंतत्वात् प्रधानभूतेन फलेन साकमन्वयमाशङ्कते-नचै
वमिति । फलप्रयुक्तत्वमेवेति । अत्र च फलशब्देन प्रधानफल मेवा भिधीयते । एवञ्च.
यथा दर्शपूर्णमासपदाभिधेयानां षण्णां यागानां स्वर्गफलसम्बन्धः सिद्धान्ते, एवमझाना.
मपि स्वर्गार्थत्वमेव भवतु, न यागीयापूर्वार्थत्वमिति शकिदुराशयः । भावनायाः करणा-
काङ्क्षायां भावार्थाधिकरणन्यायेन समानपदश्रुत्या घास्वर्थस्यैव करणत्वेनान्वये जाते त.
न्मात्रस्य करणत्वं न सम्भवतीति तस्य स्वोपकारजनकपदार्थापेक्षायां सत्यामेव तत्राज्ञा-
नामन्वयश्याभ्युपगमनीयतया तत्स्वरूपार्थत्वे पुनरानर्थ क्यप्रसक्तौ तदुपस्थापिततजन्या-
-
[ [श्रमस्वरूप-
वश्चनस्थायुद्वारा यूपसंस्कारार्था, देवदत्तधारितायाः स्रजः शुचिदेशनिधान-
मिव देवदत्त संस्कारार्थम् । न तु स्थाण्वाहुतिरारादुपकारिकेत्युक्तं दशमे
इति दिक् ॥
द्रव्योधनुद्दिश्य केवलं विधोयमानं कर्म आरादुपकारकम् । यथा -
( अङ्गानामपूर्वार्थन्वनिरूपणम् )
प्रयाजादि । तदेवं निरूपितं द्विविधमण्यङ्गजातम् ।
9
3
तच्च न यागादिस्वरूपप्रयुक्तम् स्वरूपे यत् तदन्तरेणापि
तत्सिद्धेः; किं स्वपूर्वप्रयुक्तमेव । नहि तदन्तरेणापूर्व भवतीत्यत्र किंचित्प्रमा-
मस्ति, तस्यादृष्टत्वात् ।
न चैवं प्राधान्याददृष्टत्वाञ्च फलप्रयुक्तत्वमेव किं न स्यादिति वाच्यम् ।
स्थाणुशब्देनाभिधीयते । यूपस्य ब्रश्चनं छेदनं यस्मात् वृक्षात् कृतं, स च्छेदनाधोभागा.
वस्थितः काष्ठशेषस्थाणुः । तद्वारेत्यर्थः । ननु यूपच्छेदनानन्तरमेव स्थावाहुते बिंधित..
त्वेन तदानीं यूपसम्बन्धस्यैवाभावात कथं असम्बद्धे यूपे स्थाएवाहुतिः संस्कारं जनयेदि-
त्यांशङ्कयाह – देवदत्तेति । यथा लोके देवदत्तेन घृतायाः कृतकार्याय: मालायाः
परिशुद्धदेशे निक्षेपांदिना सत्कारे कृते देवदत्तोऽभिमनुते - अनेनाहं सभ्यगुपचरित इति ।
एवं यूपवियुक्ते कृतकार्येऽपि स्थाणौ होमे कृते यूपस्य तत्सम्बन्धित्वमात्रेण तत्र कश्चि-
त्संस्कार उत्पद्यत इत्यर्थः । दशम इति । प्रथमषष्ठ इति शेषः ।
-
(नामपूर्वार्थत्वनिरूपणम् )
ER
आरादुपकारकं निरूपयति-द्रव्यादीति । अङ्गनिरूपणार्थं यदारब्धं तानीत्यादिना
तदुपसंहरति —तदेवमिति । द्विविधं सिद्धरूपं क्रियारूपं च ।
SSİPARİ
तश्च द्विविधमङ्गजातं च । तदन्तरेणापि तादृशमङ्गजातमन्तरापि । तत्सिद्धेः
यागादिस्वरूपसिद्धेः । दृष्टार्थसन्निपत्योपकारकस्थले यद्यपि तेनैव तत्स्वरूपनिष्पत्तिः
क्रियते, यथा-श्रवघातपेषणादौ, तथापि तस्य फलस्य प्रकारान्तरेणापि सम्भवात् निय.
मवैयर्थ्यम् । श्रदृष्टार्थसन्निपत्योपकारकस्थले आरादुपकारकस्थले च स्वरूपजनकत्वस्या-
प्यभावाद्विविवैयर्थ्यमित्याशयः । अपूर्वप्रयुक्तमिति । अपूर्वनिष्ठानुष्ठापकतानिरूपितानु-
ठाप्यतावदित्यर्थः । एवं चात्र प्रयुक्तत्व मनुष्ठाप्यत्वरूपमिति ध्येयम् । तस्य पूर्वस्य ।
अदृष्टत्वादिति । लौकिकप्रमाणागम्यत्वादित्यर्थः । एवं च श्रृङ्खानुष्ठानमन्तरा अपूर्व-
स्योत्पत्तौ प्रमाणाभावेन तदर्थमनुष्ठानावश्यम्भावेन नानर्थंक्यापत्तिरिति भावः ।
सर्वेषां प्रधानान्वयस्याभ्यहिंतत्वात् प्रधानभूतेन फलेन साकमन्वयमाशङ्कते-नचै
वमिति । फलप्रयुक्तत्वमेवेति । अत्र च फलशब्देन प्रधानफल मेवा भिधीयते । एवञ्च.
यथा दर्शपूर्णमासपदाभिधेयानां षण्णां यागानां स्वर्गफलसम्बन्धः सिद्धान्ते, एवमझाना.
मपि स्वर्गार्थत्वमेव भवतु, न यागीयापूर्वार्थत्वमिति शकिदुराशयः । भावनायाः करणा-
काङ्क्षायां भावार्थाधिकरणन्यायेन समानपदश्रुत्या घास्वर्थस्यैव करणत्वेनान्वये जाते त.
न्मात्रस्य करणत्वं न सम्भवतीति तस्य स्वोपकारजनकपदार्थापेक्षायां सत्यामेव तत्राज्ञा-
नामन्वयश्याभ्युपगमनीयतया तत्स्वरूपार्थत्वे पुनरानर्थ क्यप्रसक्तौ तदुपस्थापिततजन्या-
-