2023-02-17 12:54:34 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
प्रथमाश्वासः ।
दशकुमारचरिते– 'त्रिभुवनसर्गस्थितिसंदारसंबन्धिनीभिः कथाभिः
प्रत्यानीयमानरागपूरा न्यरूपयत्' इति । 'चटुश्चाटुः प्रियं वाक्यम्'
इत्यमरः । अत्र तारमधुराणां सारसरसितानां मन्मथोद्दीपनत्वेन तजन-
कत्वात्सुखशीतलत्वम्, कषायत्वात्सौरभ्यम्, अङ्गानुकूलत्वान्मान्वं
च वायुगुणाः प्रकाशिताः । किं च सरससजनवल्लभत्वात्, रसनं
शब्दनं तत्सहितत्वाद्वा, सारसा: वन्दिनः तेषां कूजितं लक्षणया
स्तुतिगीतिमङ्गलं स्वसंनिधानेन तारं कुर्वन् । कमलामोदसदृशामों
दविशिष्टश्चेति प्रियतमेऽपि योज्यम् । स्त्रीणां प्रियतमानुकूल्यप्रार्थनया
सान्त्वप्रयोक्तेति वातेऽपि प्रत्यूषेष्वित्यनेन सकलसमृद्धिभा जनतया
प्रवृत्त्यन्तरव्यग्रताभावात्प्रत्रलोद्दीपनसंनिधानाञ्च पौराणामविरतरसि -
कत्वं ध्वनितम्; शिप्रावात इत्यनेन सर्वर्तुसुखेषु तत्तटोद्यानेषु विद्दर-
णशरणत्वं च ; तथा रघुवंशे — 'अनेन यूना सह पार्थिवेन रम्भोरु
कच्चिन्मनसो रुचिस्ते । शिप्रातरङ्गानिलकम्पितासु विहर्तुमुद्यानपरं-
परासु' इति लोकोत्तरेण रूपेण शिप्रातटोद्यानानां परमोद्दीपनत्वं
ध्वनितम् । अत्रोपमा सहोक्तिरलंकारः ॥ ३१ ॥
जालोद्गीर्णैरुपचितवपुः केशसंस्कारधूपै-
न्धुमीत्या भवनशिखिभिर्दचनृत्योपहारः ।
हर्म्येष्वस्याः कुसुमसुरभिष्वध्वखिन्नान्तरात्मा
स्वेदं नीत्वा ललितवनितापादरागाङ्कितेषु ॥३२॥
अथ विशालां प्रविश्य विगलितसरणिखेदप्रसन्नचेतसा भवता
दुरितभरहरणबन्धुरिन्दुमौलिकपसर्तव्य इत्याह श्लोकद्धयेन- जा
M 4
दशकुमारचरिते– 'त्रिभुवनसर्गस्थितिसंदारसंबन्धिनीभिः कथाभिः
प्रत्यानीयमानरागपूरा न्यरूपयत्' इति । 'चटुश्चाटुः प्रियं वाक्यम्'
इत्यमरः । अत्र तारमधुराणां सारसरसितानां मन्मथोद्दीपनत्वेन तजन-
कत्वात्सुखशीतलत्वम्, कषायत्वात्सौरभ्यम्, अङ्गानुकूलत्वान्मान्वं
च वायुगुणाः प्रकाशिताः । किं च सरससजनवल्लभत्वात्, रसनं
शब्दनं तत्सहितत्वाद्वा, सारसा: वन्दिनः तेषां कूजितं लक्षणया
स्तुतिगीतिमङ्गलं स्वसंनिधानेन तारं कुर्वन् । कमलामोदसदृशामों
दविशिष्टश्चेति प्रियतमेऽपि योज्यम् । स्त्रीणां प्रियतमानुकूल्यप्रार्थनया
सान्त्वप्रयोक्तेति वातेऽपि प्रत्यूषेष्वित्यनेन सकलसमृद्धिभा जनतया
प्रवृत्त्यन्तरव्यग्रताभावात्प्रत्रलोद्दीपनसंनिधानाञ्च पौराणामविरतरसि -
कत्वं ध्वनितम्; शिप्रावात इत्यनेन सर्वर्तुसुखेषु तत्तटोद्यानेषु विद्दर-
णशरणत्वं च ; तथा रघुवंशे — 'अनेन यूना सह पार्थिवेन रम्भोरु
कच्चिन्मनसो रुचिस्ते । शिप्रातरङ्गानिलकम्पितासु विहर्तुमुद्यानपरं-
परासु' इति लोकोत्तरेण रूपेण शिप्रातटोद्यानानां परमोद्दीपनत्वं
ध्वनितम् । अत्रोपमा सहोक्तिरलंकारः ॥ ३१ ॥
जालोद्गीर्णैरुपचितवपुः केशसंस्कारधूपै-
न्धुमीत्या भवनशिखिभिर्दचनृत्योपहारः ।
हर्म्येष्वस्याः कुसुमसुरभिष्वध्वखिन्नान्तरात्मा
स्वेदं नीत्वा ललितवनितापादरागाङ्कितेषु ॥३२॥
अथ विशालां प्रविश्य विगलितसरणिखेदप्रसन्नचेतसा भवता
दुरितभरहरणबन्धुरिन्दुमौलिकपसर्तव्य इत्याह श्लोकद्धयेन- जा
M 4