2023-02-17 12:54:46 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
१३८
मेघसंदेशे
त्वामप्यास्त्रं नवजलमयं मोचयिष्यत्यवश्यं
प्रायः सर्वो भवति करुणावृत्तिरार्द्रान्तरात्मा ॥
रणरणि-
एवं तस्यास्तदानीन्तनीं दशां वर्णयित्वा तादृशदशाविशिष्टाया-
स्तस्या दर्शने तत्करुणारसपराधीनचेतास्त्वं भविष्यसीत्याह– सा
संन्यस्ताभरणमित्यादि । सा एवमुक्तप्रकारा। संन्यस्ताभरणं ''गत-
बति दयिते तु क्वापि ं मङ्गस्यमात्राण्यपचितगुरुविप्रा धारयेन्मण्ड-
नानि' इत्यनुमतेः कण्ठसूत्रादिमङ्गल्याभरणव्यतिरेकेण संन्यस्तानि
त्यक्तानि आभरणानि केबलशोभार्थानि येन । अवलेति, तादृशामति-
सुकुमाराणां कृशानां स्वानानामपि धारणे न शक्तिरित्यद्दो सत्त्वे
संशयितजीवितं मम जीवितमिति शङ्कातङ्कसंकटमनुशोचनम् । पेल-
बम् अतिकोमलम् । शय्योत्सङ्गे तल्पमध्ये । असकृदिति,
काव्याकुलहृदयतया पुनः पुनरुत्थानं शयनतले निपतनं च द्योत्यते ।
दुःखदुःखेन आधिभिरुपद्दतत्वादन्यदीयमिव भारायमाणमतिक्लेशेन
बदन्ती । त्वामपि पूर्वदशादर्शिनं जनम्, किं पुनस्तत्कालोपनतं
भवन्तमिव तदात्विकदौःस्थ्यविवशतादर्शिनमित्यर्थः । आस्रम् अश्रु।
नवजलमयमिति, जलधरानुगुण्यात् । आसं मोचयिष्यति करुणाद्र-
बद्भुतहृदयतया शोकाभ्रुवर्षिणं करिष्यतीत्यर्थः । अवश्यं निश्चितम् ।
निश्चयमेवोपपादयति— प्रायः अव्यभिचारेण । सर्वः, जन इति
शेष: । करुणावृत्तिः अनुकम्पायां प्रवृत्तिर्यस्य; अनुकम्पा तु सा
ज्ञेया दुःखितान् प्रति देद्दिनः । उपकारपरत्वं या कुरुते चित्तवि-
क्रिया' इति दिवाकरः । आर्द्रान्तिरात्मा आर्द्रः सर्वत्र मैत्रः अन्त-
रा
यो
सि
ज
र्ग
हृ
य
वि
वि
मेघसंदेशे
त्वामप्यास्त्रं नवजलमयं मोचयिष्यत्यवश्यं
प्रायः सर्वो भवति करुणावृत्तिरार्द्रान्तरात्मा ॥
रणरणि-
एवं तस्यास्तदानीन्तनीं दशां वर्णयित्वा तादृशदशाविशिष्टाया-
स्तस्या दर्शने तत्करुणारसपराधीनचेतास्त्वं भविष्यसीत्याह– सा
संन्यस्ताभरणमित्यादि । सा एवमुक्तप्रकारा। संन्यस्ताभरणं ''गत-
बति दयिते तु क्वापि ं मङ्गस्यमात्राण्यपचितगुरुविप्रा धारयेन्मण्ड-
नानि' इत्यनुमतेः कण्ठसूत्रादिमङ्गल्याभरणव्यतिरेकेण संन्यस्तानि
त्यक्तानि आभरणानि केबलशोभार्थानि येन । अवलेति, तादृशामति-
सुकुमाराणां कृशानां स्वानानामपि धारणे न शक्तिरित्यद्दो सत्त्वे
संशयितजीवितं मम जीवितमिति शङ्कातङ्कसंकटमनुशोचनम् । पेल-
बम् अतिकोमलम् । शय्योत्सङ्गे तल्पमध्ये । असकृदिति,
काव्याकुलहृदयतया पुनः पुनरुत्थानं शयनतले निपतनं च द्योत्यते ।
दुःखदुःखेन आधिभिरुपद्दतत्वादन्यदीयमिव भारायमाणमतिक्लेशेन
बदन्ती । त्वामपि पूर्वदशादर्शिनं जनम्, किं पुनस्तत्कालोपनतं
भवन्तमिव तदात्विकदौःस्थ्यविवशतादर्शिनमित्यर्थः । आस्रम् अश्रु।
नवजलमयमिति, जलधरानुगुण्यात् । आसं मोचयिष्यति करुणाद्र-
बद्भुतहृदयतया शोकाभ्रुवर्षिणं करिष्यतीत्यर्थः । अवश्यं निश्चितम् ।
निश्चयमेवोपपादयति— प्रायः अव्यभिचारेण । सर्वः, जन इति
शेष: । करुणावृत्तिः अनुकम्पायां प्रवृत्तिर्यस्य; अनुकम्पा तु सा
ज्ञेया दुःखितान् प्रति देद्दिनः । उपकारपरत्वं या कुरुते चित्तवि-
क्रिया' इति दिवाकरः । आर्द्रान्तिरात्मा आर्द्रः सर्वत्र मैत्रः अन्त-
रा
यो
सि
ज
र्ग
हृ
य
वि
वि