2023-02-18 16:45:48 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
तु बहवः । वयं पुनः, मन्दाक्रान्तायां प्रतिपादं प्रथमतः चतुर्षु
पश्चात् षट्सु परस्ताच्च सप्तस्वक्षरेषु यतेर्विद्यमानतया विरहविक्लवस्वस्य
नायकस्य संदेशावसरे क्रमेण किंचिद्विलम्ब्य विलम्ब्य निश्वासवि-
च्छेदः सुकर इति तदिदं वृत्तमानुभाविकेन महाकविना समनुसृ-
तमिति ब्रूमः । अत एव चेदं वृत्तं क्रमेण आरोहस्य मन्दमाक्रम-
णान्मन्दाक्रान्तापदेन व्यपदिश्यत इति च कलयामः । अल्पाक्षरा-
णामत्यधिकाक्षराणां वा वृत्तानामनुसरणं त्वेकतो वक्तव्यार्थपरिपूर्त्त्य-
सहत्वादपरतश्च हृदयोद्वेजकत्वात् न कार्यमिति मध्यस्थस्य सप्तदशा-
क्षरस्य वृत्तस्य परिग्रह इति च भावयामः । यथा च भवभूत्यादयः
शिखरिण्यादिषु, तथा कालिदासोऽपि मन्दाक्रान्तायां विशिष्यत
इति क्षेमेन्द्रः ।
अत्र च शापप्रवासविप्रलम्भशृङ्गारो रसः । कालिदासस्य चान्यादृशं
दृशं कौशलं विप्रलम्भशृङ्गारवर्णने । न खलु विप्रलम्भमन्तरा संभो-
गस्य परिस्फुरिष्यति कापि विच्छित्तिः । 'न विना विप्रलम्भेन सं-
विशेषणतया संघटयन्सर्वात्मना शब्दतोऽर्थतश्च कालिदासीयेषु का-
व्येषु निरतिशयमात्मनो बहुमानमभिदर्शयति श्रीमान्कवितार्किक-
सिंह: । सानुस्वारस्य वकारस्य अमृतबीजत्वात् स्वयं भगवद्भक्ति:
परिपूर्णत्वाच्च यादवाभ्युदये प्रथमतः एव 'वन्दे' पदनिर्देशः कवि
तार्किकसिंहस्य । हंससंदेशेऽपि 'जातो वंशे' इत्युक्तौ शैथिल्यापत्त्या
तत्परिहाराय, दूतभूतमेघविशेषणत्वापेक्षयापि नायके तद्विशेषणमेव
नितरां शोभत इत्यभिमत्य, 'कश्चित्' इति निर्देशमसहमानेन महा-
वेदान्तिना परमभागवतेन वेङ्कटनाथार्येण प्रथमतोऽमृतबीजं सानु:
पश्चात् षट्सु परस्ताच्च सप्तस्वक्षरेषु यतेर्विद्यमानतया विरहविक्लवस्वस्य
नायकस्य संदेशावसरे क्रमेण किंचिद्विलम्ब्य विलम्ब्य निश्वासवि-
च्छेदः सुकर इति तदिदं वृत्तमानुभाविकेन महाकविना समनुसृ-
तमिति ब्रूमः । अत एव चेदं वृत्तं क्रमेण आरोहस्य मन्दमाक्रम-
णान्मन्दाक्रान्तापदेन व्यपदिश्यत इति च कलयामः । अल्पाक्षरा-
णामत्यधिकाक्षराणां वा वृत्तानामनुसरणं त्वेकतो वक्तव्यार्थपरिपूर्त्त्य-
सहत्वादपरतश्च हृदयोद्वेजकत्वात् न कार्यमिति मध्यस्थस्य सप्तदशा-
क्षरस्य वृत्तस्य परिग्रह इति च भावयामः । यथा च भवभूत्यादयः
शिखरिण्यादिषु, तथा कालिदासोऽपि मन्दाक्रान्तायां विशिष्यत
इति क्षेमेन्द्रः ।
अत्र च शापप्रवासविप्रलम्भशृङ्गारो रसः । कालिदासस्य चान्यादृशं
दृशं कौशलं विप्रलम्भशृङ्गारवर्णने । न खलु विप्रलम्भमन्तरा संभो-
गस्य परिस्फुरिष्यति कापि विच्छित्तिः । 'न विना विप्रलम्भेन सं-
व्येषु निरतिशयमात्मनो बहुमानमभिदर्शयति श्रीमान्कवितार्किक-
सिंह: । सानुस्वारस्य वकारस्य अमृतबीजत्वात् स्वयं भगवद्भक्ति:
परिपूर्णत्वाच्च यादवाभ्युदये प्रथमतः एव 'वन्दे' पदनिर्देशः कवि
तार्किकसिंहस्य । हंससंदेशेऽपि 'जातो वंशे' इत्युक्तौ शैथिल्यापत्त्या
तत्परिहाराय, दूतभूतमेघविशेषणत्वापेक्षयापि नायके तद्विशेषणमेव
नितरां शोभत इत्यभिमत्य, 'कश्चित्' इति निर्देशमसहमानेन महा-
वेदान्तिना परमभागवतेन वेङ्कटनाथार्येण प्रथमतोऽमृतबीजं सानु: