2024-01-06 15:08:19 by Lakshmainarayana achar
This page has been fully proofread once and needs a second look.
अच्छोदगमनम् ]
उत्तरभागः ।
,
आमन्नक ग्नकमलखण्डम्, उत्प्लवमानाश्यान किंजल्कदलकमलम्, [^१]आजर्जरितकहाह्लारकुवलयम्,
उद्घान्त भ्रान्तभ्रमदलिबवलयम्, उड्डीन [^२]हंस सार्थव्त्यक्तम्, अनवस्थानसारसारसितकरुणम्, अवशिष्ट-
दलतलनिलीयमानोच्च कित चक्रवाकयुगम्, उत्कम्पित कादम्ब कदकद- म्ब [^३]का श्रीयमाणोपकूलनडड्वलम्,
[^४]उत्कलविरैतक [^५]रुतक- लापिबक बलाककलापाध्यासितोपान्तपादपम्, आहतं प्रावृषान्यदि- व, ई[^६]दृष्ट-
पूर्वमप्यदृष्टपूर्वमिव, अदत्तदृष्टिसुखम्, अनुत्पादितहृद- याहादम्ह्लादम्, अनुपजनितमानसप्रीति,
तदेवाच्छोदमुपाहिंहितद्विगुण- दुःखमाससाद ।
,
आसाद्य चो [^७]पसर्पन्नेव [^८]सर्वाश्ववारानादिदेश । 'कदाचिद- सौ वैलक्ष्यादस्मानालोक्यापस-
र्पत्येव, तञ्च्चतुर्ष्वपि पार्श्वेष्ववाहिता भवन्तु भवन्तः' इत्यात्मनापि तुरगगत एव खिन्नोऽध्य-
प्यखिन्न इव बिविचिम्बन्वल्लतागहनानि वृक्षमूलानि शिलातलानि ले[^९]लसन्मण्डपांपाश्च समन्ताद्वश्राम ।
बभ्राम । भ्राम्यंश्च यदा न कचिदपि किंचिदवस्थानचिह्नमध्- प्यद्राक्षीत्तदा चकार चेतसि–'नियतमसौ
,
६०७
2
[ टि ]-- दलानि पत्राणि तैर्गहनं निबिडम् । दुखरवगाहमित्यर्थः । आममंग्नं ब्रुडितं कमलखण्डं पद्मवनं यस्मिंस्तत्तथा ।
उत्प्लवमानान्यु- त्प्राबल्येनोदुदूर्ध्ववं तीर्यमाणान्यनाश्यानान्यशुष्काणि किंजल्कदला- नि कमलानि च यस्मिंस्तत्तथा ।
'किंजल्कः केसरोऽस्त्रियाम्' इत्य- मरः । आ समन्ताज्जर्जरितानि शिथिलितानि कहाह्लारकुवलयानि यस्मिंस्तत्तथा ।
तत्र कहा तत्र कह्लारं सौगन्धिकम् 'सौगन्धिकं तु कहाह्लारम्' इत्यमरः । कुवलयानि प्रतीतानि । उद्धाभ्रान्तं चकितं च
तन्त्रमत्क तद्भ्रमत्क- मलामाभावादलिवलयं भ्रमरसमूहो यस्मिंस्तत्तथा । [^1]उड्डीनैः संडीनैर्हहंससार्थैश्चक्राङ्ग समू हैस्त्यक्तमुज्झितम् ।
'प्रडीनोड्डीन संडी- नान्येताः खगगतिक्रिया :' इत्यमरः । क्वचित् 'उड्डीनहंससार्थम्' इत्येव पाठः । तत्रोड्डीना हंसानां
सार्थाः समूहा यस्मिन्नित्यर्थः । न विद्यतेऽवस्थानं मेघसद्भावाद्येषां तेऽनवस्थाना एवंविधाः सारसा लक्ष्मणा-
स्तेषामार सितं रटितं तेन करुणं [^2]दीनम् । अवशिष्टानि यानि दलानि पत्राणि तेषां तले निलीयमानमाश्रीयमाण-
मुञ्च्चकित- मुत्त्रस्तं चक्रवाकयुगलं रथाज्ञाहृङ्गाह्वयुग्मं यस्मिंस्तत्तथा । उत्कम्पिता- स्त्रास्ता ये कादम्बानां हंसानां कदम्बकाः
समूहास्तैराश्रीयमाण उपकूलस्य नइड्वलः । 'नडप्रायो नडकीयोनड्डांवांश्च नड्डुवलश्च सः इति हैमः । प्रदेशो यस्मि-
मिंस्तत्तथा । उत्प्राबल्येन कलं मनोहरं विरुतं येषामेवंविधाः कलापिनो मयूरा: बका बकोटाः, बलाका बिस-
कण्ठिकाः, तेषां कलापाः समूहास्तैरध्यासित आश्रित उपान्तपादपः समीपवृक्षो यस्य तत्तथा प्रावृषा प्रावृद-
ट्कालेनाहतं पीडितं तेनान्य-- दिवेतर दिव । दृष्टपूर्वमपि विलोकितपूर्वमप्यदृष्टपूर्व मिवानिरीक्षित- पूर्वमिव । अदत्तं
दृष्टेर्ने त्रस्य सुखं सातं येन तत्तथा । अनुत्पादितो- ऽविहितो हृदयस्य चेतस आह्वालादः प्रमोदो येन तत्तथा । अनु.
पजनि- ताऽकृता मानसस्य खास्वान्तस्य प्रीतिः लेस्नेहो येन तत्तथा । उपाहितं स्थापितं द्विगुणं दुःखं येन तत्तथा ।
आससादेत्यन्वयस्तु प्रागेवोतः ।
क्त:।
आसाद्य च प्राप्य चोपसर्पन्नेवोपसरभेन्नेव सर्वान्सममाग्रानश्ववारान्सादिन इत्यादिवेशाज्ञां दत्तवान् । इतिद्योत्य
'माह - कदेति । कदाचिदसौ वैशम्पायनो वैलक्ष्याद्वीक्षापन्नत्वतोऽस्मानालोक्य निरीक्ष्यापसर्पत्ये- वापयात्येव ।
तच्चतुर्ष्वपि पार्श्वेषु भवन्तो यूयमवहिताः सावधाना भवन्तु । इत्यात्मनापि स्वेनापि तुरगगत एवाश्वाधिरूढ़
ढ एव खिन्नो- ऽपि खेदं प्राप्तोऽप्यखिन्न इवाप्राप्तखेद इव विचिन्वन्विलोकयंत्रल्ल- तागहनानि बवल्लीगहह्वराणि वृक्षमूलानि
पादपबुध्धानानि शिलातलानि प्रसिद्धानि लसन्मण्डपांश्च प्रतिदिवसवर्धमान वीरुज्जनाश्रयांश्च समन्ताद्विष्वग्बभ्राम । भ्राम्यंश्राम ।
आम्बंधच पर्यटंश्च यदा क्वचिदपि कुत्रापि स्थले किंचिदपि स्वल्पमप्यवस्थानचिह्नं निवासाभिज्ञानं नाद्राक्षीन
टिप्प० -न्न
[^1]F. उड्डीनैस्त्य क्तमिति विचारदारिद्र्यम् । अत एव 'उड्डीनहंस- मालम्' इत्येत्रव पाठः ।
[^2]F. 'अनवस्थानसारसात्तकरुण कूजितम्' (अनवस्थानैः सारसैः आसं स्वीकृतं करुणकूजितं यत्र तत्) ।
पाठा०- -
[^१]G. अजर्जरित .
[^२]G. हंसमालम्.
[^३]G. आश्रितमान.
[^४]G. मुक्तकलबिविरुत; उत्कतलविङ्क.
[^५]G. कलाप.
[^६]G. दृष्टमप्य-
पूर्वमिव, अन्यदिवादृष्टपूर्वमिव .
[^७]G. इव.
[^८]G. सर्वान्.
[^९]G. लता.