Handbook of Classical Sanskrit Rhetoric /87

Arthantaranyasaḥ: Presumption
 
eg 1 sahasā vidadhiīta na kriyām
 

avivekaḥ paramāpadāṃ padam pada.
vriṇute hi vim.
vrinute hi vimrsṛśya-kāriņam
ṇaṃ
gunṇa-labdhaāḥ svayameva sampadaḥ.

 
सहसा विदधीत न क्रियाम् अविवेकः परमापदां पदम् ।

वृणुते हि विमृश्यकारिणं गुणलव्धाः स्वयमेव सम्पदः ॥

 
Do not do anything all on a sudden,
 

Since the fool are subjected to heavy burden;

Fortune herself welcomes only the considerate

If attracted by his virtues favourite.
 

 
Here the general statement (given in the first sentence) has

been supported by a particular statement (given in the second sen-

tence). The corroboration between the two statements given in two

different sentences has been based on similitude. Expressions are

identical and mutually based on the relation of general and partic-

ular (sāmānya-visesśeṣa-bhāva).
 

 
Definitions
 

 
उपन्यासस्तथान्यः स्यात्प्रस्तुताद्यत् क्वचिद्भवेत्

ज्ञेयः सोऽर्थान्तरन्यासः पूर्वार्थानुगतो यदि ॥ वि. १४.८

 
ज्ञेयः सोऽर्थान्तरन्यासो वस्तु प्रस्तुत्य किंचन ।

तत्साधनसमर्थस्य न्यासो योऽन्यस्य वस्तुनः ॥ का. १६३

 
उपन्यसनमन्यस्य यदर्थस्योदितादृते ।
 

ज्ञेयः सोऽर्थान्तरन्यासः पूर्वथानुगतो यथा ॥ भा. का. २.७१

 
समर्थकस्य पूर्वं यद्वचोऽन्यस्य च पृष्ठतः ।
 

विपर्ययेण वा यत्स्याद्धि शब्दोक्त्यान्यथापि वा ॥

 
ज्ञेयः सोऽर्थान्तरन्यासः । अ. सं. २.४

उक्तसिद्ध्यैवस्तुनोऽर्थान्तरस्यैव न्यसनम्

अर्थान्तरन्यासः । का. सू. ४.३.२१

 
धर्मिणमर्थविशेषं सामान्यं वाभिधाय तत्सिद्ध्यै ।

यत्र सधर्मिकमितरं न्यस्येत्सोऽर्थान्तरन्यासः ॥ रु.क.८.७६

 
भवेदर्थान्तरन्यासः सादृश्येनोत्तरेण सः । अ. ३४४.२३

 
वाक्यार्थान्तरविन्यासो मुख्यतात्पर्यसाम्यतः
 

ज्ञेयः सोऽर्थान्तरन्यासः यः समर्पकतयाहितः ॥ व. ३.५४
 
Digitized by Google
 
31
 
Original from
UNIVERSITY OF MICHIGAN