Handbook of Classical Sanskrit Rhetoric /170

114
 
A Handbook of Classical Sanskrit Rhetoric
 
उपमानस्याक्षेपः स्यादुपमेयत्वकल्पनं यद्वा ।
 

यत्र प्रतीपमेतद् विबुधैरभिधीयते द्विविधम् ॥ प्र. ८.६२

 
आक्षेप उपमानस्य कैमर्थक्येन कथ्यते ।
 

यद्वोपमेयभावः स्यात् तत्प्रतीपमुदाहृतम् ॥ प्र. य. ८.२१४

 
प्रसिद्धस्योपमानस्योपमेयत्वप्रकल्पनम् ।
 

निष्फलत्वाभिधानं वा प्रतीपमिति कथ्यते ॥

 
उक्त्वा चात्यन्तानुत्कर्षमत्युत्कृष्टस्य वस्तुनः ।

कल्पितेऽप्युपमानत्वे प्रतीपं केचिदूचिरे ॥ सा. १०.८८

 
प्रतीपमुपमानस्योपमेयत्वप्रकल्पनम् ।

 
अन्योपमेयलाभेन वर्ण्यस्यानादरश्च तत् ।

 
वर्ण्योपमेयलाभेन तथान्यस्यप्यनादरः ।

 
वर्ण्यनान्यस्योपमाया अनिष्पत्तिवचश्च तत् ।
 

 
प्रतीपमुपमानस्य कैमर्थ्यमपि मन्यते । कु. ११२-११६

उपमानानर्थक्यं प्रतीपमस्योपमेयत्वम् अ. क. ६०
 

 
प्रसिद्धौपम्यवैपरीत्येन-वर्ण्यमानमौपम्यमेकं प्रतीपम् । उपमानोपमेययोरन्यतरस्य

किञ्चिद्गुणप्रयुक्तमद्वितीयतयोत्कर्षं प्रतिहर्तुं द्वितीयं, प्रदर्शनेनोल्लास्यमानं सादृश्यमपरम्।
।
उपमानस्य कैमर्थ्यं चतुर्थम् । सादृश्यविघटनं पञ्चमम् । र. २
 

 
प्रतीपमुपमानस्य धिक्कृत्यै चोपमेयता । अल-कौ. ८.३१०
 

 
<headword>प्रहर्षण</headword>
 
प्रहर्षणम् Praharsanṣaṇam : The Exalted :
 

 
pra Vhrsṛṣ (to be delighted, rejoiced, glad) ana <anat Praharsana is a
ṣaṇa is a
figure where some kind of attainment of good and desired result is

artistically represented. Such result should be direct and occur in

three ways:
 

(i) to attain it all on a sudden,
 

(ii) to attain more than what is desired,
 

(iii)
 
to attain by sincere effort.
 

 
eg 1.
 
tirs tirṣakyto rosavaśāt parişvajan
 

priyo mṛgākṣyā śayitaḥ parāmmukhaḥ.
 

kim mürchito' sāviti kāndīšīkayā
 

kayācit ācumbya cirāya saṣvaje.
 
Google
 
Digitized by
 
Original from
UNIVERSITY OF MICHIGAN