2023-02-23 16:29:16 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
३३
रपि प्रत्यङ्मुखत्वं हेतुरिति श्लेषोत्थापितं पदार्थहेतुकं काव्य-
लिङ्गमलंकारः ॥ १३ ॥
यस्मिञ्जहात्यतिशयोक्तिरलंकृतित्वं
न्यूनोपमात्वमुपमा
समुपैति सर्वा।
सूक्ष्मस्वभावकलनापि च न प्रत
तद्वर्णयामि भवतः कथमाभिरूप्यम् ॥
>
भवतः आभिरूप्यं सौन्दर्य तत्कथं वर्णयामि ? कथमपि व-
यितुं न शक्नोमि । उक्तिवैचित्र्यं हि वर्णनम् । तन्न तावदतिश-
गोक्त्यलंकारेण संभवति । अतिशयोक्तिरसत्कल्पनया कविप्रौ-
ठोक्तिसिद्धया भवति । यथा - ' सौधाप्राणि पुरस्यास्य स्पृशन्ति
मण्डलम्' इति । इह यो यावानतिशयः स्वमत्या परिकल्पित
इस स सर्वोऽपि वस्तुवृत्त एव भवेत् तमप्यतिशयीत वेति ना-
तिशयोक्तिरलंकृतित्वं भजते । ततो न्यूनकक्ष्या उपमा सर्वापि
म्यूनत्व मयते । यथा— ' वह्निस्फुलिङ्ग इव भानुरयं चकास्ति
इति । कचिदप्युपमानाधिक्यासं भवादलंकाररूपोपमाल न
प्रवर्तते । स्वभावोक्तिमालमप्यत्र न संभवति । सूक्ष्मवस्तुस्व-
वर्णनं हि स्वभावोक्तिः । यथा - ' तौ संमुखं प्रचलितौ
"मधे गुरूणां मार्गप्रदानरभसस्खलितावधानौ । पार्श्वोपस -
"मुभावपि भिन्नदिक्कं कृत्वा मुहुर्मुहुरुपासरतां सलज्जम् ॥'
,
V. 3
of
रपि प्रत्यङ्मुखत्वं हेतुरिति श्लेषोत्थापितं पदार्थहेतुकं काव्य-
लिङ्गमलंकारः ॥ १३ ॥
यस्मिञ्जहात्यतिशयोक्तिरलंकृतित्वं
न्यूनोपमात्वमुपमा
समुपैति सर्वा।
सूक्ष्मस्वभावकलनापि च न प्रत
तद्वर्णयामि भवतः कथमाभिरूप्यम् ॥
>
भवतः आभिरूप्यं सौन्दर्य तत्कथं वर्णयामि ? कथमपि व-
यितुं न शक्नोमि । उक्तिवैचित्र्यं हि वर्णनम् । तन्न तावदतिश-
गोक्त्यलंकारेण संभवति । अतिशयोक्तिरसत्कल्पनया कविप्रौ-
ठोक्तिसिद्धया भवति । यथा - ' सौधाप्राणि पुरस्यास्य स्पृशन्ति
मण्डलम्' इति । इह यो यावानतिशयः स्वमत्या परिकल्पित
इस स सर्वोऽपि वस्तुवृत्त एव भवेत् तमप्यतिशयीत वेति ना-
तिशयोक्तिरलंकृतित्वं भजते । ततो न्यूनकक्ष्या उपमा सर्वापि
म्यूनत्व मयते । यथा— ' वह्निस्फुलिङ्ग इव भानुरयं चकास्ति
इति । कचिदप्युपमानाधिक्यासं भवादलंकाररूपोपमाल न
प्रवर्तते । स्वभावोक्तिमालमप्यत्र न संभवति । सूक्ष्मवस्तुस्व-
वर्णनं हि स्वभावोक्तिः । यथा - ' तौ संमुखं प्रचलितौ
"मधे गुरूणां मार्गप्रदानरभसस्खलितावधानौ । पार्श्वोपस -
"मुभावपि भिन्नदिक्कं कृत्वा मुहुर्मुहुरुपासरतां सलज्जम् ॥'
,
V. 3
of