2023-03-03 15:02:27 by Vasant
This page has been fully proofread once and needs a second look.
श्रीविवेकचूडामणिः सव्याख्यः
मौपाधिकं मूढधियो नयन्ति ।
स्वबि
स्वबिंबभूतं रविवद्विनिष्क्रियं
कर्तास्मि भोक्तास्मि हतोस्मि हेति ॥ ५०९ ॥
48
-
'
"ध्यायतीव लेलायतीव" इतिश्रुतिः । बुद्धिशरीराद्युपाधि-धर्मान्
भ्रान्त्या मूढधियः विनिष्क्रिये रवौ
भासमानरविप्रतिबिंबे प्रतीयमानं चलनं नयन्ति कल्पयन्ति रविश्चलतीति
तथा उपाधौ बुध्यादौ चलति औपाधिकं तन्निमित्तं तत्र प्रतिबिंबभूत-
जीवलौल्यं विनिष्क्रियं स्व
तादात्म्याध्यासात् हतोस्मीति स्थूलदेहतादात्म्याध्यासात् नयन्ति । प्रति-
बिंबेपि उपाधिधर्माः भ्रान्तिसिद्धाः
नयन्ति। अतः श्रुत्या यक्त्या अनुभवेन च सिद्धनिर्गुणत्वस्य न कोपि विरोधः
॥५०९॥
घटाकाशदृष्टान्तेन स्थूलदेहधर्माः नात्मन इत्याह । जल इति ।
जले वापि स्थले वापि लुठत्वेष जडात्मकः ।
नाहं विलिप्ये तद्
जडात्मकः एष देहः जले वापि स्थले वापि लुठतु । नभ: आकाश:
यथा घटधर्
न लिप्यते तथा तद्धर्
घातादिभिः नाहं विलिप्ये जरामरणादिभिश्च ॥५१०॥
कर्तृत्व-भोक्तृत्व-खलत्व-
मत्तता
बुद्धेर्विकल्पा न तु सन्ति वस्तुतः
स्वस्मिन्परे ब्रह्मणि केवलेऽद्वये ॥ ५११॥
केवलेद्वये परे ब्रह्मणि स्वस्मिन् कर्तृत्वादि-विमुक्ततान्ताः बुध्यध्यास-
निबन्धनाः विविधकल्पना: वस्तुतो न सन्ति ॥५११॥