2023-02-20 14:42:52 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
श्रीविवेकचूडामणिः सव्याख्यः
भ्रमप्रमादादि-दोषदूषितैः पुरुषैः इदमेव सम्यज्ज्ञानमिति ज्ञातु-
मशक्यत्वात् निर्दोषश्रुत्यनुसारेण सम्यज्ज्ञानं दर्शयति । ब्रह्मेति ।
ब्रह्मात्मैकत्व-विज्ञानं सम्यज्ज्ञानं श्रुतेर्मतम् । २०४
ब्रह्म च आत्मा च ब्रह्मात्मानौ तयोरेकत्वं भेदाभावः तस्य विज्ञानं
'तत्वमसि अहं ब्रह्मास्मि
" ((
अयमात्मा ब्रह्म 'प्रज्ञानं ब्रह्म
27 (C
स एतमेव पुरुषं ब्रह्म ततममपश्यत्'
"(
"
'स यश्चायं पुरुषे । यश्चासावादित्ये । स एकः । " एष त आत्मा
अन्तर्याम्यमृतः" "एष त आत्मा सर्वान्तरः नान्योतोस्ति द्रष्टा नान्यो-
तोस्तिश्रोता नान्योतोस्ति मन्ता नान्योतोस्ति विज्ञाता । सवा एष महानज
आत्मा योयं विज्ञानमयः प्राणेषु हृद्यन्तर्ज्योतिः पुरुषः " इत्यादिश्रुतिभ्यः
जीवब्रह्म-भेदनिराकरणात् ॥२०४॥
१३०
अनुभवः सम्यज्ज्ञानं इतिश्रुतेर्मतम् ।
"(
[[
"
तथाकृते तस्य स्फुटभानं सदृष्टान्तमाह । जलमिति ।
जलं पंकवदस्पष्टं पंकापाये जलं स्फुटं ।
यथा भाति तथात्मापि दोषाभावे स्फुटप्रभः ॥ २०६॥
17
तत्र हेतुमाह । तदात्मेति ।
तदात्मानात्मनोः सम्यग्विवेकेनैव सिध्यति ।
ततो विवेकः कर्तव्यः प्रत्यगात्मासदात्मनोः ॥ २०५॥
तत् सम्यग्विज्ञानं आत्मानात्मनोः आत्मा च अनात्मा च जात्येक-
वचनं आत्मानात्मानौ तयोरात्मानात्मनोः सम्यक् विवेकेन निरक्षीरवत्
विभेदग्रहणेनैव सिध्यति । भेदग्रहे अध्यासव्यापकस्य भेदाग्रहस्य असंभवात्
तदभावे भ्रमरूपस्य अध्यासस्य व्याप्यस्य अभावात् तदभावे विक्षेपशून्यं
मनः बहिर्मुखत्वशून्यं सत् श्रवणमनननिदिध्यासनैः सर्वान्तरं ब्रह्म साक्षा-
त्करोतीति भावः । ततः विवेकस्य सम्यज्ज्ञानहेतुत्वात् । प्रत्यगात्मा-
सदात्मनोः असन् मिथ्याभूत आत्मा असदात्मा प्रत्यङः सर्वान्तरः आत्मा
परमात्मा प्रत्यगात्मा च असदात्मा च प्रत्यगात्मासदात्मानौ तयोः विवेकः
श्रुत्याचार्यदत्तयुक्त्या पृथक्तया ज्ञानानुकूलव्यापारः मननरूपः कर्तव्यः
॥२०५॥
भ्रमप्रमादादि-दोषदूषितैः पुरुषैः इदमेव सम्यज्ज्ञानमिति ज्ञातु-
मशक्यत्वात् निर्दोषश्रुत्यनुसारेण सम्यज्ज्ञानं दर्शयति । ब्रह्मेति ।
ब्रह्मात्मैकत्व-विज्ञानं सम्यज्ज्ञानं श्रुतेर्मतम् । २०४
ब्रह्म च आत्मा च ब्रह्मात्मानौ तयोरेकत्वं भेदाभावः तस्य विज्ञानं
'तत्वमसि अहं ब्रह्मास्मि
" ((
अयमात्मा ब्रह्म 'प्रज्ञानं ब्रह्म
27 (C
स एतमेव पुरुषं ब्रह्म ततममपश्यत्'
"(
"
'स यश्चायं पुरुषे । यश्चासावादित्ये । स एकः । " एष त आत्मा
अन्तर्याम्यमृतः" "एष त आत्मा सर्वान्तरः नान्योतोस्ति द्रष्टा नान्यो-
तोस्तिश्रोता नान्योतोस्ति मन्ता नान्योतोस्ति विज्ञाता । सवा एष महानज
आत्मा योयं विज्ञानमयः प्राणेषु हृद्यन्तर्ज्योतिः पुरुषः " इत्यादिश्रुतिभ्यः
जीवब्रह्म-भेदनिराकरणात् ॥२०४॥
१३०
अनुभवः सम्यज्ज्ञानं इतिश्रुतेर्मतम् ।
"(
[[
"
तथाकृते तस्य स्फुटभानं सदृष्टान्तमाह । जलमिति ।
जलं पंकवदस्पष्टं पंकापाये जलं स्फुटं ।
यथा भाति तथात्मापि दोषाभावे स्फुटप्रभः ॥ २०६॥
17
तत्र हेतुमाह । तदात्मेति ।
तदात्मानात्मनोः सम्यग्विवेकेनैव सिध्यति ।
ततो विवेकः कर्तव्यः प्रत्यगात्मासदात्मनोः ॥ २०५॥
तत् सम्यग्विज्ञानं आत्मानात्मनोः आत्मा च अनात्मा च जात्येक-
वचनं आत्मानात्मानौ तयोरात्मानात्मनोः सम्यक् विवेकेन निरक्षीरवत्
विभेदग्रहणेनैव सिध्यति । भेदग्रहे अध्यासव्यापकस्य भेदाग्रहस्य असंभवात्
तदभावे भ्रमरूपस्य अध्यासस्य व्याप्यस्य अभावात् तदभावे विक्षेपशून्यं
मनः बहिर्मुखत्वशून्यं सत् श्रवणमनननिदिध्यासनैः सर्वान्तरं ब्रह्म साक्षा-
त्करोतीति भावः । ततः विवेकस्य सम्यज्ज्ञानहेतुत्वात् । प्रत्यगात्मा-
सदात्मनोः असन् मिथ्याभूत आत्मा असदात्मा प्रत्यङः सर्वान्तरः आत्मा
परमात्मा प्रत्यगात्मा च असदात्मा च प्रत्यगात्मासदात्मानौ तयोः विवेकः
श्रुत्याचार्यदत्तयुक्त्या पृथक्तया ज्ञानानुकूलव्यापारः मननरूपः कर्तव्यः
॥२०५॥