2023-03-05 06:19:33 by Vidyadhar Bhat
This page has been fully proofread once and needs a second look.
[ಇಲ್ಲಿಂದ ಅನ್ನಮಯಕೋಶದ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೇಳಿದೆ. 'ಆ ಈ ಪುರುಷನು
ಅನ್ನರಸಮಯನು' ಸ ವಾ ಏಷ ಪುರುಷೋsನ್ನರಸಮಯಃ (ತೈತ್ತಿರೀಯ ಉ.
೨. ೧). ಅನ್ನರಸಮಯನು ಎಂದರೆ ಅನ್ನರಸದ ವಿಕಾರ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯ.]
ಪೂರ್ವ೦ ಜನೇರಸಿ ಮೃತೇರಥ ನಾಯಮಸ್ತಿ
ಜಾತಕ್ಷಣಃ ಕ್ಷಣಗುಣೋsನಿಯತಸ್ವಭಾವಃ
ನೈಕೋ ಜಡಶ್ಚ ಘಟವತ್ಪರಿದೃಶ್ಯಮಾನಃ
ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ಭವತಿ ಭಾವವಿಕಾರವೇತ್ತಾ ॥ ೧೫೫ ||
ಆಯಂ= ಈ ಶರೀರವು, ಜನೇಃ ಪೂರ್ವಮ್ ಅಪಿ = ಜನಿಸುವುದಕ್ಕೆ
ಮೊದಲೂ, ಮೃತೇಃ ಅಥ = ಸತ್ತ ಮೇಲೆಯೂ, ನ ಆಸ್ತಿ = ಇರುವುದಿಲ್ಲ; ಜಾತ-
ಕ್ಷಣಃ = ಕ್ಷಣಕಾಲ ಬದುಕಿರುತ್ತದೆ; ಕ್ಷಣಗುಣಃ = ಕ್ಷಣಿಕವಾದ ಗುಣವುಳ್ಳದ್ದು ;
ಅನಿಯತಸ್ವಭಾವಃ = ನಿಯತವಾದ ಸ್ವಭಾವವಿಲ್ಲದ್ದು ; ನ ಏಕಃ = ಅನೇಕ ರೂಪ-
ವುಳ್ಳದ್ದು ; ಜಡಃ = ಜಡವಾದದ್ದು ; ಘಟವತ್ = ಗಡಿಗೆಯಂತೆ, ಪರಿದೃಶ್ಯ-
ಮಾನಃ = ದೃಶ್ಯವಾಗಿದೆ; [ಇದು] ಭಾವ-ವಿಕಾರ-ವೇತ್ತಾ = ದೇಹಾದಿಸಂಘಾತದ
ವಿಕಾರವನ್ನರಿಯುವ, ಸ್ವಾತ್ಮಾ=ಆತ್ಮನು, ಕಥಂ ಭವತಿ = ಹೇಗಾದೀತು?
೧೫೫. ಈ ಶರೀರವು ಹುಟ್ಟುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೂ ಸತ್ತಮೇಲೆಯೂ
ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ನಡುವೆ ಕೆಲವು ಕಾಲವಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಕ್ಷಣಿಕವಾದ
ಗುಣಗಳುಳ್ಳದ್ದು, ನಿಯತವಾದ ಸ್ವಭಾವವಿಲ್ಲದ್ದು, ಅನೇಕರೂಪಗಳುಳ್ಳದ್ದು;[^೧]
ಇದ ಜಡವಾಗಿ ಗಡಿಗೆಯಂತೆ ದೃಶ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ದೇಹವೇ ಮೊದಲಾದ
ಸಂಘಾತದ ವಿಕಾರಗಳನ್ನು ಅರಿಯುವ ಆತ್ಮನು ಹೇಗಾದೀತು?
[^೧]ಅವಯವಗಳ ಉಪಚಯ-ಅಪಚಯಗಳಿಂದ ಭಿನ್ನಭಿನ್ನವಾದ ರೂಪವನ್ನು
ಹೊಂದುವುದು.]
ಪಾಣಿ-ಪಾದಾದಿಮಾನ್ ದೇಹೋ ನಾತ್ಮಾ ವ್ಯಂಗೇsಪಿ ಜೀವನಾತ್ ।
ತತ್ತಚ್ಛಕ್ತೇರನಾಶಾಚ್ಛ ನ ನಿಯಮ್ಯೋ ನಿಯಾಮಕಃ || ೧೫೬ ||
ಪಾಣಿ-ಪಾದ-ಆದಿಮಾನ್ = ಕೈ ಕಾಲು ಮೊದಲಾದುವುಗಳನ್ನುಳ್ಳ, ದೇಹಃ=
ಶರೀರವು, ನ ಆತ್ಮಾ=ಆತ್ಮನಲ್ಲ; ವ್ಯಂಗೇ ಆಪಿ = ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಅಂಗವು
ನಾಶವಾದರೂ, ಜೀವನಾತ್ = ಬದುಕಿರುವುದರಿಂದಲೂ, ತತ್-ತತ್-ಶಕ್ತೇಃ=
ಆಯಾ ಶಕ್ತಿಯ, ಅನಾಶಾತ್ ಚ = ನಾಶವಾಗದೆ ಇರುವುದರಿಂದಲೂ [ಆತ್ಮನಲ್ಲ];
ನ ನಿಯಯ್ಯಃ = ನಿಯಮಿಸಲ್ಪಡತಕ್ಕವನಲ್ಲ, ನಿಯಾಮಕಃ=ನಿಯಾಮಕನು.
ಅನ್ನರಸಮಯನು' ಸ ವಾ ಏಷ ಪುರುಷೋsನ್ನರಸಮಯಃ (ತೈತ್ತಿರೀಯ ಉ.
೨. ೧). ಅನ್ನರಸಮಯನು ಎಂದರೆ ಅನ್ನರಸದ ವಿಕಾರ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯ.]
ಪೂರ್ವ೦ ಜನೇರಸಿ ಮೃತೇರಥ ನಾಯಮಸ್ತಿ
ಜಾತಕ್ಷಣಃ ಕ್ಷಣಗುಣೋsನಿಯತಸ್ವಭಾವಃ
ನೈಕೋ ಜಡಶ್ಚ ಘಟವತ್ಪರಿದೃಶ್ಯಮಾನಃ
ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ಭವತಿ ಭಾವವಿಕಾರವೇತ್ತಾ ॥ ೧೫೫ ||
ಆಯಂ= ಈ ಶರೀರವು, ಜನೇಃ ಪೂರ್ವಮ್ ಅಪಿ = ಜನಿಸುವುದಕ್ಕೆ
ಮೊದಲೂ, ಮೃತೇಃ ಅಥ = ಸತ್ತ ಮೇಲೆಯೂ, ನ ಆಸ್ತಿ = ಇರುವುದಿಲ್ಲ; ಜಾತ-
ಕ್ಷಣಃ = ಕ್ಷಣಕಾಲ ಬದುಕಿರುತ್ತದೆ; ಕ್ಷಣಗುಣಃ = ಕ್ಷಣಿಕವಾದ ಗುಣವುಳ್ಳದ್ದು ;
ಅನಿಯತಸ್ವಭಾವಃ = ನಿಯತವಾದ ಸ್ವಭಾವವಿಲ್ಲದ್ದು ; ನ ಏಕಃ = ಅನೇಕ ರೂಪ-
ವುಳ್ಳದ್ದು ; ಜಡಃ = ಜಡವಾದದ್ದು ; ಘಟವತ್ = ಗಡಿಗೆಯಂತೆ, ಪರಿದೃಶ್ಯ-
ಮಾನಃ = ದೃಶ್ಯವಾಗಿದೆ; [ಇದು] ಭಾವ-ವಿಕಾರ-ವೇತ್ತಾ = ದೇಹಾದಿಸಂಘಾತದ
ವಿಕಾರವನ್ನರಿಯುವ, ಸ್ವಾತ್ಮಾ=ಆತ್ಮನು, ಕಥಂ ಭವತಿ = ಹೇಗಾದೀತು?
೧೫೫. ಈ ಶರೀರವು ಹುಟ್ಟುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೂ ಸತ್ತಮೇಲೆಯೂ
ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ನಡುವೆ ಕೆಲವು ಕಾಲವಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಕ್ಷಣಿಕವಾದ
ಗುಣಗಳುಳ್ಳದ್ದು, ನಿಯತವಾದ ಸ್ವಭಾವವಿಲ್ಲದ್ದು, ಅನೇಕರೂಪಗಳುಳ್ಳದ್ದು;[^೧]
ಇದ ಜಡವಾಗಿ ಗಡಿಗೆಯಂತೆ ದೃಶ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ದೇಹವೇ ಮೊದಲಾದ
ಸಂಘಾತದ ವಿಕಾರಗಳನ್ನು ಅರಿಯುವ ಆತ್ಮನು ಹೇಗಾದೀತು?
[^೧]ಅವಯವಗಳ ಉಪಚಯ-ಅಪಚಯಗಳಿಂದ ಭಿನ್ನಭಿನ್ನವಾದ ರೂಪವನ್ನು
ಹೊಂದುವುದು.]
ಪಾಣಿ-ಪಾದಾದಿಮಾನ್ ದೇಹೋ ನಾತ್ಮಾ ವ್ಯಂಗೇsಪಿ ಜೀವನಾತ್ ।
ತತ್ತಚ್ಛಕ್ತೇರನಾಶಾಚ್ಛ ನ ನಿಯಮ್ಯೋ ನಿಯಾಮಕಃ || ೧೫೬ ||
ಪಾಣಿ-ಪಾದ-ಆದಿಮಾನ್ = ಕೈ ಕಾಲು ಮೊದಲಾದುವುಗಳನ್ನುಳ್ಳ, ದೇಹಃ=
ಶರೀರವು, ನ ಆತ್ಮಾ=ಆತ್ಮನಲ್ಲ; ವ್ಯಂಗೇ ಆಪಿ = ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಅಂಗವು
ನಾಶವಾದರೂ, ಜೀವನಾತ್ = ಬದುಕಿರುವುದರಿಂದಲೂ, ತತ್-ತತ್-ಶಕ್ತೇಃ=
ಆಯಾ ಶಕ್ತಿಯ, ಅನಾಶಾತ್ ಚ = ನಾಶವಾಗದೆ ಇರುವುದರಿಂದಲೂ [ಆತ್ಮನಲ್ಲ];
ನ ನಿಯಯ್ಯಃ = ನಿಯಮಿಸಲ್ಪಡತಕ್ಕವನಲ್ಲ, ನಿಯಾಮಕಃ=ನಿಯಾಮಕನು.