2023-03-02 04:11:03 by Vidyadhar Bhat
This page has been fully proofread once and needs a second look.
ಅಜ್ಞಾನಮಾಲಸ್ಯ-ಜಡತ್ವನಿದ್ರಾ-
ಪ್ರಮಾದ-ಮೂಢತ್ವ-ಮುಖಾಸ್ತಮೋಗುಣಾಃ ।
ಏತೈಃ ಪ್ರಯುಕ್ತೋ ನಹಿ ವೇತ್ತಿ ಕಿಂಚಿ-
ನ್ನಿದ್ರಾಲುವತ್ ಸ್ತಂಭವದೇವ ತಿಷ್ಠತಿ ||೧೧೬||
ಅಜ್ಞಾನಂ = ಅಜ್ಞಾನವು, ಆಲಸ್ಯ-ಜಡತ್ವ-ನಿದ್ರಾ-ಪ್ರಮಾದ-ಮೂಢತ್ವ-
ಮುಖಾಃ = ಆಲಸ್ಯ ಜಡತ್ವ ನಿದ್ರೆ ಪ್ರಮಾದ ಮೂಢತ್ವ ಇವೇ ಮೊದಲಾದುವು,
ತಮೋಗುಣಾಃ = ತಮಸ್ಸಿನ ಗುಣಗಳು; ಏತೈಃ = ಇವುಗಳಿಂದ, ಪ್ರಯುಕ್ತಃ =
ಕೂಡಿರುವವನು, ನಿದ್ರಾಲುವತ್ = ನಿದ್ರಿಸುವವನಂತೆ, ಕಿಂಚಿತ್ = ಏನನ್ನೂ, ನ ಹಿ
ವೇತ್ತಿ = ಅರಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ, ಸಂಭವತ್ ಏವ = ಕಂಬದಂತೆಯೇ, ತಿಷ್ಠತಿ =
ಇರುತ್ತಾನೆ.
೧೧೬. ಅಜ್ಞಾನ ಆಲಸ್ಯ ಜಡತ್ವ ನಿದ್ರೆ ಪ್ರಮಾದ ಮೂಢತ್ವ ಮೊದ
ಲಾದುವು ತಮಸ್ಸಿನ ಗುಣಗಳು; ಇವುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವವನು ನಿದ್ರಿಸು
ವವನಂತೆ ಏನನ್ನೂ ಅರಿಯುವುದಿಲ್ಲ, ಕಂಬದಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತಾನೆ.[^೧]
[^೧] ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿಗಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದರ್ಥ.]
ಸತ್ವಂ ವಿಶುದ್ಧಂ ಜಲವತ್ತಥಾಽಪಿ
ತಾಭ್ಯಾಂ ಮಿಲಿತ್ವಾ ಸರಣಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ।
ಯತ್ರಾಽಽತ್ಮಬಿಂಬಃ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಃ ಸನ್
ಪ್ರಕಾಶಯತ್ಯರ್ಕ ಇವಾಖಿಲಂ ಜಡಮ್ ॥ ೧೧೭ ॥
ಸತ್ತ್ವಂ = ಸತ್ವವು, ಜಲವತ್ = ನೀರಿನ ಹಾಗೆ, ವಿಶುದ್ಧಂ = ನಿರ್ಮಲ
ವಾದುದು; ತಥಾ ಅಪಿ = ಆದರೂ, ತಾಭ್ಯಾಂ =ಆ ರಜಸ್ತಮೋಗುಣಗಳೊಡನೆ,
ಮಿಲಿತ್ವಾ = ಬೆರೆತು, ಸರಣಾಯ = ಸಂಸಾರಕ್ಕೆ , ಕಲ್ಪತೇ = ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ;
ಯತ್ರ = ಯಾವ ಸತ್ತ್ವಗುಣದಲ್ಲಿ , ಆತ್ಮಬಿಂಬಃ = ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪವು, ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಃ
ಸನ್ = ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿ, ಅರ್ಕಃ ಇವ = ಸೂರ್ಯನಂತೆ ,ಅಖಿಲಂ = ಅಖಿಲವಾದ , ಜಡಂ =
ಜಗತ್ತನ್ನು , ಪ್ರಕಾಶಯತಿ - ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತದೆಯೊ.
೧೧೭, ಸತ್ತ್ವಗುಣವು ನೀರಿನಂತೆ ನಿರ್ಮಲವಾದದು. ಆದರೂ
ರಜಸ್ತಮೋಗುಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು ಸಂಸಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಸತ್ತ್ವಗುಣದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪವು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ಜಡಜಗತ್ತೆಲ್ಲ-
ವನ್ನೂ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತದೆ.[^೧]
ಪ್ರಮಾದ-ಮೂಢತ್ವ-ಮುಖಾಸ್ತಮೋಗುಣಾಃ ।
ಏತೈಃ ಪ್ರಯುಕ್ತೋ ನಹಿ ವೇತ್ತಿ ಕಿಂಚಿ-
ನ್ನಿದ್ರಾಲುವತ್ ಸ್ತಂಭವದೇವ ತಿಷ್ಠತಿ ||೧೧೬||
ಅಜ್ಞಾನಂ = ಅಜ್ಞಾನವು, ಆಲಸ್ಯ-ಜಡತ್ವ-ನಿದ್ರಾ-ಪ್ರಮಾದ-ಮೂಢತ್ವ-
ಮುಖಾಃ = ಆಲಸ್ಯ ಜಡತ್ವ ನಿದ್ರೆ ಪ್ರಮಾದ ಮೂಢತ್ವ ಇವೇ ಮೊದಲಾದುವು,
ತಮೋಗುಣಾಃ = ತಮಸ್ಸಿನ ಗುಣಗಳು; ಏತೈಃ = ಇವುಗಳಿಂದ, ಪ್ರಯುಕ್ತಃ =
ಕೂಡಿರುವವನು, ನಿದ್ರಾಲುವತ್ = ನಿದ್ರಿಸುವವನಂತೆ, ಕಿಂಚಿತ್ = ಏನನ್ನೂ, ನ ಹಿ
ವೇತ್ತಿ = ಅರಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ, ಸಂಭವತ್ ಏವ = ಕಂಬದಂತೆಯೇ, ತಿಷ್ಠತಿ =
ಇರುತ್ತಾನೆ.
೧೧೬. ಅಜ್ಞಾನ ಆಲಸ್ಯ ಜಡತ್ವ ನಿದ್ರೆ ಪ್ರಮಾದ ಮೂಢತ್ವ ಮೊದ
ಲಾದುವು ತಮಸ್ಸಿನ ಗುಣಗಳು; ಇವುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವವನು ನಿದ್ರಿಸು
ವವನಂತೆ ಏನನ್ನೂ ಅರಿಯುವುದಿಲ್ಲ, ಕಂಬದಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತಾನೆ.[^೧]
[^೧] ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿಗಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದರ್ಥ.]
ಸತ್ವಂ ವಿಶುದ್ಧಂ ಜಲವತ್ತಥಾಽಪಿ
ತಾಭ್ಯಾಂ ಮಿಲಿತ್ವಾ ಸರಣಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ।
ಯತ್ರಾಽಽತ್ಮಬಿಂಬಃ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಃ ಸನ್
ಪ್ರಕಾಶಯತ್ಯರ್ಕ ಇವಾಖಿಲಂ ಜಡಮ್ ॥ ೧೧೭ ॥
ಸತ್ತ್ವಂ = ಸತ್ವವು, ಜಲವತ್ = ನೀರಿನ ಹಾಗೆ, ವಿಶುದ್ಧಂ = ನಿರ್ಮಲ
ವಾದುದು; ತಥಾ ಅಪಿ = ಆದರೂ, ತಾಭ್ಯಾಂ =ಆ ರಜಸ್ತಮೋಗುಣಗಳೊಡನೆ,
ಮಿಲಿತ್ವಾ = ಬೆರೆತು, ಸರಣಾಯ = ಸಂಸಾರಕ್ಕೆ , ಕಲ್ಪತೇ = ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ;
ಯತ್ರ = ಯಾವ ಸತ್ತ್ವಗುಣದಲ್ಲಿ , ಆತ್ಮಬಿಂಬಃ = ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪವು, ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಃ
ಸನ್ = ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿ, ಅರ್ಕಃ ಇವ = ಸೂರ್ಯನಂತೆ ,ಅಖಿಲಂ = ಅಖಿಲವಾದ , ಜಡಂ =
ಜಗತ್ತನ್ನು , ಪ್ರಕಾಶಯತಿ - ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತದೆಯೊ.
೧೧೭, ಸತ್ತ್ವಗುಣವು ನೀರಿನಂತೆ ನಿರ್ಮಲವಾದದು. ಆದರೂ
ರಜಸ್ತಮೋಗುಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು ಸಂಸಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಸತ್ತ್ವಗುಣದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪವು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ಜಡಜಗತ್ತೆಲ್ಲ-
ವನ್ನೂ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತದೆ.[^೧]