2023-02-28 12:36:26 by Vidyadhar Bhat
This page has been fully proofread once and needs a second look.
ಬಹುವಿಧವಾದ ಧರ್ಮಾಃ = ಲಕ್ಷಣಗಳು; ಶಿಶುತಾದಿ ಅವಸ್ಥಾಃ = ಶಿಶುತ್ವ ಮೊದ-
ಲಾದ ಅವಸ್ಥೆಗಳು, ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿ-ನಿಯಮಾಃ= ವರ್ಣಾಶ್ರಮಗಳೇ ಮೊದಲಾದ
ನಿಯಮಗಳು, ಬಹುಧಾ- ಆಮಯಾಃ =ನಾನಾವಿಧವಾದ ರೋಗಗಳು, ಪೂಜಾ-
ಅವಮಾನ-ಬಹುಮಾನ-ಮುಖಾಃ = ಪೂಜೆ ಅವಮಾನ ಬಹುಮಾನ ಮೊದಲಾದ,
ವಿಶೇಷಾಃ = ವಿಶೇಷಗಳು, ಸ್ಯುಃ = ಇವೆ.
೯೧. ಹುಟ್ಟು ಮುಪ್ಪು-ಸಾವುಗಳು,[^೧] ಸ್ಥೂಲತ್ವ ಮೊದಲಾದುವು ಸ್ಥೂಲ
ಶರೀರದ ಬಹುವಿಧವಾದ ಲಕ್ಷಣಗಳು; ಶಿಶುತ್ವ ಮೊದಲಾದುವು ಅದರ
ಅವಸ್ಥೆಗಳು; ಅದಕ್ಕೆ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿ ನಿಯಮಗಳಿವೆ; ಅದು ನಾನಾವಿಧ-
ವಾದ ರೋಗಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪೂಜೆ, ಅವಮಾನ, ಬಹು-
ಮಾನ ಮೊದಲಾದ ವಿಶೇಷಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ.
[^೧] ಹುಟ್ಟುವುದು, ಇರುವುದು, ವರ್ಧಿಸುವುದು, ಪರಿಣಮಿಸುವುದು, ಕ್ಷಯ-
ವಾಗುವುದು ಮತ್ತು ನಾಶವಾಗುವುದು-ಇವು ಶರೀರದ ಆರು ವಿಕಾರಗಳೆಂದು
ಯಾಸ್ಕರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.]
ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಶ್ರವಣಂ ತ್ವಗಕ್ಷಿ
ಘ್ರಾಣಂ ಚ ಜಿಹ್ವಾ ವಿಷಯಾವಬೋಧನಾತ್ ।
ವಾಕ್ಪಾಣಿಪಾದಾ ಗುದಮಪ್ಯುಪಸ್ಥಃ
ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಪ್ರವಣೇನ ಕರ್ಮಸು ॥ ೯೨ ॥
ಶ್ರವಣಂ = ಕಿವಿ, ತ್ವಕ್ = ಚರ್ಮ, ಅಕ್ಷಿ=ಕಣ್ಣು, ಘ್ರಾಣಂ=ಮೂಗು, ಜಿಹ್ವಾ,
ಚ = ಮತ್ತು ನಾಲಗೆ-ಇವು, ವಿಷಯಾವಬೋಧನಾತ್ = ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವು-
ದರಿಂದ, ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ = ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು; ವಾಕ್-ಪಾಣಿ-ಪಾದಾಃ =
ವಾಕ್ಕು ಕೈ ಕಾಲುಗಳು, ಗುದಮ್ = ಗುದ, ಉಪಸ್ಥಃ ಅಪಿ = ಉಪಸ್ಥ-ಇವು,
ಕರ್ಮಸು = ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರವಣೇನ = ಪ್ರವೃತ್ತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿ-
ಯಾಣಿ = ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು.
೯೨. ಕಿವಿಗಳು, ಚರ್ಮ, ಕಣ್ಣುಗಳು, ಮೂಗು, ನಾಲಗೆ- ಇವು
ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವುದರಿಂದ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಎನಿಸುವುವು; ವಾಕ್ಕು,
ಕೈ ಕಾಲುಗಳು, ಗುದೋಪಸ್ಥಗಳು-ಇವು ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತವಾಗಿರು-
ವುದರಿಂದ ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಎನಿಸಿವೆ.
[ಸ್ಥೂಲಶರೀರವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದಮೇಲೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶರೀರವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಲು ಈ
ಶ್ಲೋಕವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ.]
ಲಾದ ಅವಸ್ಥೆಗಳು, ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿ-ನಿಯಮಾಃ= ವರ್ಣಾಶ್ರಮಗಳೇ ಮೊದಲಾದ
ನಿಯಮಗಳು, ಬಹುಧಾ- ಆಮಯಾಃ =ನಾನಾವಿಧವಾದ ರೋಗಗಳು, ಪೂಜಾ-
ಅವಮಾನ-ಬಹುಮಾನ-ಮುಖಾಃ = ಪೂಜೆ ಅವಮಾನ ಬಹುಮಾನ ಮೊದಲಾದ,
ವಿಶೇಷಾಃ = ವಿಶೇಷಗಳು, ಸ್ಯುಃ = ಇವೆ.
೯೧. ಹುಟ್ಟು ಮುಪ್ಪು-ಸಾವುಗಳು,[^೧] ಸ್ಥೂಲತ್ವ ಮೊದಲಾದುವು ಸ್ಥೂಲ
ಶರೀರದ ಬಹುವಿಧವಾದ ಲಕ್ಷಣಗಳು; ಶಿಶುತ್ವ ಮೊದಲಾದುವು ಅದರ
ಅವಸ್ಥೆಗಳು; ಅದಕ್ಕೆ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿ ನಿಯಮಗಳಿವೆ; ಅದು ನಾನಾವಿಧ-
ವಾದ ರೋಗಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪೂಜೆ, ಅವಮಾನ, ಬಹು-
ಮಾನ ಮೊದಲಾದ ವಿಶೇಷಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ.
[^೧] ಹುಟ್ಟುವುದು, ಇರುವುದು, ವರ್ಧಿಸುವುದು, ಪರಿಣಮಿಸುವುದು, ಕ್ಷಯ-
ವಾಗುವುದು ಮತ್ತು ನಾಶವಾಗುವುದು-ಇವು ಶರೀರದ ಆರು ವಿಕಾರಗಳೆಂದು
ಯಾಸ್ಕರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.]
ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಶ್ರವಣಂ ತ್ವಗಕ್ಷಿ
ಘ್ರಾಣಂ ಚ ಜಿಹ್ವಾ ವಿಷಯಾವಬೋಧನಾತ್ ।
ವಾಕ್ಪಾಣಿಪಾದಾ ಗುದಮಪ್ಯುಪಸ್ಥಃ
ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಪ್ರವಣೇನ ಕರ್ಮಸು ॥ ೯೨ ॥
ಶ್ರವಣಂ = ಕಿವಿ, ತ್ವಕ್ = ಚರ್ಮ, ಅಕ್ಷಿ=ಕಣ್ಣು, ಘ್ರಾಣಂ=ಮೂಗು, ಜಿಹ್ವಾ,
ಚ = ಮತ್ತು ನಾಲಗೆ-ಇವು, ವಿಷಯಾವಬೋಧನಾತ್ = ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವು-
ದರಿಂದ, ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ = ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು; ವಾಕ್-ಪಾಣಿ-ಪಾದಾಃ =
ವಾಕ್ಕು ಕೈ ಕಾಲುಗಳು, ಗುದಮ್ = ಗುದ, ಉಪಸ್ಥಃ ಅಪಿ = ಉಪಸ್ಥ-ಇವು,
ಕರ್ಮಸು = ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರವಣೇನ = ಪ್ರವೃತ್ತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿ-
ಯಾಣಿ = ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು.
೯೨. ಕಿವಿಗಳು, ಚರ್ಮ, ಕಣ್ಣುಗಳು, ಮೂಗು, ನಾಲಗೆ- ಇವು
ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವುದರಿಂದ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಎನಿಸುವುವು; ವಾಕ್ಕು,
ಕೈ ಕಾಲುಗಳು, ಗುದೋಪಸ್ಥಗಳು-ಇವು ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತವಾಗಿರು-
ವುದರಿಂದ ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಎನಿಸಿವೆ.
[ಸ್ಥೂಲಶರೀರವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದಮೇಲೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶರೀರವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಲು ಈ
ಶ್ಲೋಕವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ.]