2023-03-13 15:20:05 by Vidyadhar Bhat
This page has been fully proofread once and needs a second look.
ಬಾಹ್ಯೇ ನಿರುದ್ಧೇ ಮನಸಃ ಪ್ರಸನ್ನತಾ
ಮನಃಪ್ರಸಾದೇ ಪರಮಾತ್ಮದರ್ಶನಮ್ ।
ತಸ್ಮಿನ್ ಸುದೃಷ್ಟೇ ಭವಬಂಧನಾಶೋ
ಬಹಿರ್ನಿರೋಧಃ ಪದವೀ ವಿಮುಕ್ತೇಃ ।। ೩೩೪ ।।
ಬಾಹ್ಯೇ ನಿರುದ್ಧಧೇ [ಸತಿ] = ವಿಷಯಚಿಂತನೆಯು ನಿರುದ್ಧವಾದರೆ, ಮನಸಃ =
ಮನಸ್ಸಿನ, ಪ್ರಸನ್ನತಾ = ಪ್ರಸನ್ನತೆಯು; ಮನಃ ಪ್ರಸಾದೇ = ಮನಸ್ಸು ಪ್ರಸನ್ನವಾದರೆ,
ಪರಮಾತ್ಮದರ್ಶನಂ = ಪರಮಾತ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವು; ತಸ್ಮಿನ್ ಸುದೃಷ್ಟೇ = ಪರಮಾತ್ಮ-
ನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿದರೆ, ಭವಬಂಧನಾಶಃ = ಭವಬಂಧದ ನಾಶವು; [ಆದುದ-
ರಿಂದ] ಬಹಿರ್ನಿರೋಧಃ = ವಿಷಯಚಿಂತಾನಿರೋಧವೇ, ವಿಮುಕ್ತೇಃ = ಮುಕ್ತಿಗೆ,
ಪದವೀ = ಮಾರ್ಗವು.
೩೩೪. ವಿಷಯಚಿಂತನೆಯ ನಿರೋಧದಿಂದ ಮನಸ್ಸಿನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯೂ,
ಮನಸ್ಸಿನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯಿಂದ[^೧] ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವೂ ಉಂಟಾಗು-
ತ್ತದೆ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿದರೆ ಸಂಸಾರಬಂಧವು
ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ವಿಷಯಚಿಂತನೆಯ ನಿರೋಧವೇ ಮುಕ್ತಿಗೆ
ಮಾರ್ಗವು.
[^೧] 'ಚಿತ್ತದ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯುಂಟಾದರೆ ಇವನ ಸಮಸ್ತದುಃಖಗಳೂ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ;
ಏಕೆಂದರೆ ಪ್ರಸನ್ನ ಚಿತ್ತವುಳ್ಳ ಮನುಷ್ಯನ ಬುದ್ಧಿಯು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗುವುದು'
ಪ್ರಸಾದೇ ಸರ್ವದುಃಖಾನಾಂ ಹಾನಿರಸ್ಯೋಪಜಾಯತೇ । ಪ್ರಸನ್ನ ಚೇತಸೋ
ಹ್ಯಾಶು ಬುದ್ಧಿಃ ಪರ್ಯ ವತಿಸ್ಮಷ್ಠತೇ ॥ (ಗೀತಾ ೨. ೬೫). ]
ಕಃ ಪಂಡಿತಃ ಸನ್ ಸದಸದ್ವಿವೇಕೀ
ಶ್ರುತಿ ಪ್ರಮಾಣಃ ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ ।
ಜಾನನ್ ಹಿ ಕುರ್ಯಾದಸತೋಽವಲಂಬಂ
ಸ್ವಪಾತಹೇತೋಃ ಶಿಶುವನ್ಮುಮುಕ್ಷುಃ ॥ ೩೩೫ ॥
ಕಃ = ಯಾವ, ಮುಮುಕ್ಷುಃ = ಮುಮುಕ್ಷುವು, ಪಂಡಿತಃ ಸನ್ = ಪಂಡಿತ-
ನಾಗಿ, ಸತ್-ಅಸತ್-ವಿವೇಕೀ = ಇದು ಸತ್, ಇದು ಅಸತ್ ಎಂಬ ವಿವೇಚನೆ-
ಯುಳ್ಳವನಾಗಿ, ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಃ = ಶ್ರುತಿಯೇ ಪ್ರಮಾಣವೆಂದು ನಂಬಿದವನಾಗಿ,
ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ = ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶಿಯಾಗಿ, ಜಾನನ್ ಹಿ = ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ, ಶಿಶು-
ವತ್ = ಮಗುವಿನಂತೆ, ಸ್ವಪಾತಹೇತೋಃ = ತನ್ನ ಪತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ, ಅಸತಃ =
ಅಸದ್ವಸ್ತುವಿನ, ಅವಲಂಬಂ = ಆಶ್ರಯವನ್ನು, ಕುರ್ಯಾತ್ = ಮಾಡಿಯಾನು?
ಮನಃಪ್ರಸಾದೇ ಪರಮಾತ್ಮದರ್ಶನಮ್ ।
ತಸ್ಮಿನ್ ಸುದೃಷ್ಟೇ ಭವಬಂಧನಾಶೋ
ಬಹಿರ್ನಿರೋಧಃ ಪದವೀ ವಿಮುಕ್ತೇಃ ।। ೩೩೪ ।।
ಬಾಹ್ಯೇ ನಿರುದ್
ಮನಸ್ಸಿನ, ಪ್ರಸನ್ನತಾ = ಪ್ರಸನ್ನತೆಯು; ಮನಃ ಪ್ರಸಾದೇ = ಮನಸ್ಸು ಪ್ರಸನ್ನವಾದರೆ,
ಪರಮಾತ್ಮದರ್ಶನಂ = ಪರಮಾತ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವು; ತಸ್ಮಿನ್ ಸುದೃಷ್ಟೇ = ಪರಮಾತ್ಮ-
ನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿದರೆ, ಭವಬಂಧನಾಶಃ = ಭವಬಂಧದ ನಾಶವು; [ಆದುದ-
ರಿಂದ] ಬಹಿರ್ನಿರೋಧಃ = ವಿಷಯಚಿಂತಾನಿರೋಧವೇ, ವಿಮುಕ್ತೇಃ = ಮುಕ್ತಿಗೆ,
ಪದವೀ = ಮಾರ್ಗವು.
೩೩೪. ವಿಷಯಚಿಂತನೆಯ ನಿರೋಧದಿಂದ ಮನಸ್ಸಿನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯೂ,
ಮನಸ್ಸಿನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯಿಂದ[^೧] ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವೂ ಉಂಟಾಗು-
ತ್ತದೆ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿದರೆ ಸಂಸಾರಬಂಧವು
ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ವಿಷಯಚಿಂತನೆಯ ನಿರೋಧವೇ ಮುಕ್ತಿಗೆ
ಮಾರ್ಗವು.
[^೧] 'ಚಿತ್ತದ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯುಂಟಾದರೆ ಇವನ ಸಮಸ್ತದುಃಖಗಳೂ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ;
ಏಕೆಂದರೆ ಪ್ರಸನ್ನ ಚಿತ್ತವುಳ್ಳ ಮನುಷ್ಯನ ಬುದ್ಧಿಯು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗುವುದು'
ಪ್ರಸಾದೇ ಸರ್ವದುಃಖಾನಾಂ ಹಾನಿರಸ್ಯೋಪಜಾಯತೇ । ಪ್ರಸನ್ನ ಚೇತಸೋ
ಹ್ಯಾಶು ಬುದ್ಧಿಃ ಪರ್ಯ
ಕಃ ಪಂಡಿತಃ ಸನ್ ಸದಸದ್ವಿವೇಕೀ
ಶ್ರುತಿ ಪ್ರಮಾಣಃ ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ ।
ಜಾನನ್ ಹಿ ಕುರ್ಯಾದಸತೋಽವಲಂಬಂ
ಸ್ವಪಾತಹೇತೋಃ ಶಿಶುವನ್ಮುಮುಕ್ಷುಃ ॥ ೩೩೫ ॥
ಕಃ = ಯಾವ, ಮುಮುಕ್ಷುಃ = ಮುಮುಕ್ಷುವು, ಪಂಡಿತಃ ಸನ್ = ಪಂಡಿತ-
ನಾಗಿ, ಸತ್-ಅಸತ್-ವಿವೇಕೀ = ಇದು ಸತ್, ಇದು ಅಸತ್ ಎಂಬ ವಿವೇಚನೆ-
ಯುಳ್ಳವನಾಗಿ, ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಃ = ಶ್ರುತಿಯೇ ಪ್ರಮಾಣವೆಂದು ನಂಬಿದವನಾಗಿ,
ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ = ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶಿಯಾಗಿ, ಜಾನನ್ ಹಿ = ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ, ಶಿಶು-
ವತ್ = ಮಗುವಿನಂತೆ, ಸ್ವಪಾತಹೇತೋಃ = ತನ್ನ ಪತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ, ಅಸತಃ =
ಅಸದ್ವಸ್ತುವಿನ, ಅವಲಂಬಂ = ಆಶ್ರಯವನ್ನು, ಕುರ್ಯಾತ್ = ಮಾಡಿಯಾನು?