2023-05-14 12:34:51 by Lakshmainarayana achar
This page has been fully proofread once and needs a second look.
दण्डः । 'शिरोवदनवृत्ते दृक्शब्दश्रवणघोणगण्डोष्ठद्वयेषु
सशिरोमुखेषु च इति न्यसेन्मन्त्रवित्' इत्याद्यभियुक्तोक्तेः पुं-
लिङ्गतोपपद्यते । प्राणाख्यस्य नाभेरूर्ध्
अनिलस्य वायोरित्यनेन एकस्यैव वायोरूर्ध्वाधोगमनादिवृत्ति-
भेदात् प्राणापानादिव्यवहार इति व्यञ्जयति । प्रसरणसरणिः
प्रवृत्तिमार्गः उत्पत्तिस्थानमित्यर्थः । 'नासिके निरभिद्येतां
नासिकाभ्यां प्राणः प्राणाद्वायुः प्राणो भूत्वा नासिके प्रावि-
शत्' इति श्रुतेः, 'अनन्तवीर्यश्वसितं मातरिश्वा' इति
पुराणवचनाच्च । य इत्युक्ते स इत्यायाति । नः प्राणदानाय
जीवितं दातुम् । स्तात् भवतु । आशिषि लोट् । भगवद्भक्ते-
र
रेव जन्मफलत्वात् तदभावे श्वसच्छवत्वात् तद्दानमेव प्राण-
दानमिति भावः । 'तं सत्यमानन्दनिधिं भजेत नान्यत्र
सज्जेद्यत आत्मघातः
सौ । तस्यर्ते यः क्षणो नीत उत्तमश्लोकवार्तया' इत्यादिपुराण-
वचनात् । अत्र वक्त्राम्भोजे अधरमणिमिति च केवलं नियम-
रूपकम् । पक्
इवेत्युत्प्रेक्षा । क्यङोऽप्युपमा उत्प्रेक्षायां पर्यवस्यति । शोणी-
कृतात्मेत्यत्र तद्गुणः, स च भ्रान्तिमुत्थापयतीति अङ्गाङ्गिभा-
वेन संकरोऽलंकारः ॥ ३९ ॥
१०२
-
-