2023-09-10 12:46:20 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् १०
साम्यावस्था प्रकृतिः' इति लक्षणात् ।
दैवी ह्येषा गुणमयी मम माया दुरत्यया ।
=
इति भगवद्वचनाच्च। स्वसंबन्धिना गन्धेनानुबन्धिभिश्च शब्दादिभिः पञ्चगु
णामित्यपि स्फुरति । प्राणनाथाम् = प्राणानामीश्वरीम् ; स्थितिकर्तुर्भगवतो
90 जगद्धारणेन परमसाहाय्यकरणात् सर्वथा हृदयानुवृत्तेश्च परमप्रेमास्पदभूता-
मित्यर्थः। प्रणौमि = प्रकर्षेण स्तौमि । प्रकर्षश्च कायमनसोः प्रह्लीभावः ।
अतो वाङ्मनःकायैरुपासे इत्यर्थः सिध्यति । 'णु स्तुतौ' इति धातुः । अत्र
च, कदाचित् पायान्न इति, कदाचित् वन्दे इति, कदाचित् प्रणौमीत्यादि-
क्रियाविशेषप्रयोगो भक्तिरसावेधेन भगवदनुसंधाने परवशहृदयस्य प्रयोक्तुः
95 संभ्रमवशादिति मन्तव्यः । एवंविधे च स्थले, प्रक्रमभेदः प्रत्युत सहृदयच-
मत्कारकारीति गुण एव,
शास्त्राणां विषयस्तावद् यावन्मन्दरसा नराः ।
रतिचक्रे प्रवृत्ते तु नैव शास्त्रं न च क्रमः ॥
इति वात्स्यायनोक्तत्वात् । अत्र परिकरोऽलंकारः, विशेषणानां साभिप्राय-
100 त्वात् ॥ ९॥
इत्थं शङ्खराजादिकं भूमिदेव्यवसानमन्तरङ्गं परमेश्वरस्य परिवारवर्गमुपा-
स्य, तदनुग्रहप्रकाशितेऽन्तःकरणे मणिमुकुर इव प्रतिबिम्बितं भगवन्मूर्ति
9.86 सत्त्वरजस्तमसां प्रकृतिः ] Sankhya Sūtra I.61.
9.87 दैवी
दुरत्यया ] Bhagavadgītā 7.14.
9.98 शास्त्राणां शास्त्रं न च क्रम: ] Vātsyāyanakāmasūtra 2.2.31.
9.88 संबन्धिना गन्धेनानु C] संबन्धिनां गन्धेनानु A; संबन्धिनां गन्धेन सं B; संब-
न्धिनां गन्धेनानुसं D; संबन्धिनां गन्धानामनु॰ E¥1
पर BC 9.92 कायैरुपासे EYABD ] कायैरुपासते C
४७
9.90 परम• EX॰D ] परा A;
9.94 वेधेन ABCD ] ॰वेगेन
EX1 9.94 परवश ABD ] • परम• EYC 9.94 प्रयोक्तुः EVACD ] प्रवक्तु: B
9.95 मन्तव्यः EVABD ] मन्तव्यम् C प्रक्रम ० EXABD ] क्रम C 9.97
· मन्द॰ EK BCD ] मद A
9.98 रतिचक्रे
लंकार: EYABD ] om. C
वात्स्यायनोक्तत्वात् E¥*±BC ] वात्स्यायनोक्तवत् AD 9.101 परिवार• EYLABD ] परि
9.95
9.99
9. 102 • प्रसादिते ABD ] प्रकाशिते EXC 9. 102 भगवन्मूर्ति ABCD ] भगवन्त
C
EY
[/v1
साम्यावस्था प्रकृतिः' इति लक्षणात् ।
दैवी ह्येषा गुणमयी मम माया दुरत्यया ।
=
इति भगवद्वचनाच्च। स्वसंबन्धिना गन्धेनानुबन्धिभिश्च शब्दादिभिः पञ्चगु
णामित्यपि स्फुरति । प्राणनाथाम् = प्राणानामीश्वरीम् ; स्थितिकर्तुर्भगवतो
90 जगद्धारणेन परमसाहाय्यकरणात् सर्वथा हृदयानुवृत्तेश्च परमप्रेमास्पदभूता-
मित्यर्थः। प्रणौमि = प्रकर्षेण स्तौमि । प्रकर्षश्च कायमनसोः प्रह्लीभावः ।
अतो वाङ्मनःकायैरुपासे इत्यर्थः सिध्यति । 'णु स्तुतौ' इति धातुः । अत्र
च, कदाचित् पायान्न इति, कदाचित् वन्दे इति, कदाचित् प्रणौमीत्यादि-
क्रियाविशेषप्रयोगो भक्तिरसावेधेन भगवदनुसंधाने परवशहृदयस्य प्रयोक्तुः
95 संभ्रमवशादिति मन्तव्यः । एवंविधे च स्थले, प्रक्रमभेदः प्रत्युत सहृदयच-
मत्कारकारीति गुण एव,
शास्त्राणां विषयस्तावद् यावन्मन्दरसा नराः ।
रतिचक्रे प्रवृत्ते तु नैव शास्त्रं न च क्रमः ॥
इति वात्स्यायनोक्तत्वात् । अत्र परिकरोऽलंकारः, विशेषणानां साभिप्राय-
100 त्वात् ॥ ९॥
इत्थं शङ्खराजादिकं भूमिदेव्यवसानमन्तरङ्गं परमेश्वरस्य परिवारवर्गमुपा-
स्य, तदनुग्रहप्रकाशितेऽन्तःकरणे मणिमुकुर इव प्रतिबिम्बितं भगवन्मूर्ति
9.86 सत्त्वरजस्तमसां प्रकृतिः ] Sankhya Sūtra I.61.
9.87 दैवी
दुरत्यया ] Bhagavadgītā 7.14.
9.98 शास्त्राणां शास्त्रं न च क्रम: ] Vātsyāyanakāmasūtra 2.2.31.
9.88 संबन्धिना गन्धेनानु C] संबन्धिनां गन्धेनानु A; संबन्धिनां गन्धेन सं B; संब-
न्धिनां गन्धेनानुसं D; संबन्धिनां गन्धानामनु॰ E¥1
पर BC 9.92 कायैरुपासे EYABD ] कायैरुपासते C
४७
9.90 परम• EX॰D ] परा A;
9.94 वेधेन ABCD ] ॰वेगेन
EX1 9.94 परवश ABD ] • परम• EYC 9.94 प्रयोक्तुः EVACD ] प्रवक्तु: B
9.95 मन्तव्यः EVABD ] मन्तव्यम् C प्रक्रम ० EXABD ] क्रम C 9.97
· मन्द॰ EK BCD ] मद A
9.98 रतिचक्रे
लंकार: EYABD ] om. C
वात्स्यायनोक्तत्वात् E¥*±BC ] वात्स्यायनोक्तवत् AD 9.101 परिवार• EYLABD ] परि
9.95
9.99
9. 102 • प्रसादिते ABD ] प्रकाशिते EXC 9. 102 भगवन्मूर्ति ABCD ] भगवन्त
C
EY
[/v1