2023-09-10 12:46:17 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ८
-
इति कः। पतञ्जल्यादिरूपेण जगति ज्ञानप्रतिष्ठापनात् । सर्वसाक्षी, सर्व- 45
स्य शुभाशुभस्य कर्मण, साक्षादीक्षिता । अपरिलुप्तदृक् स्वरूपेण सदा
जागरूकत्वात् 'यः सर्वज्ञः सर्ववित्' 'साक्षी चेता केवलो निर्गुणश्च' इ-
त्यादिश्रुतिवचनैः । सकलविषभयात्; विपूर्वात् 'षो ऽन्तकर्मणि' इत्यस्मात्
कप्रत्यये विषशब्दसिद्धिः । अतो विशेषेण स्यति = हन्ति - इति विषम्
कालकूटादिः; ततो यद् भयम् =उद्वेगः, तस्मात् निमित्तात्; पातु = रक्षतु, 50
इत्यैहिकफलप्रार्थना । 'भीत्रार्थानां भयहेतुः' इति पञ्चमी । सकलग्रहणात्
कालकूटादिभ्योऽपि क्रूरात् संसारविषभयात् पात्विति परलोकसुखप्रार्थना;
मुक्तिं ददात्वित्यर्थः । तत्र हेतुः भोगीश्वर इति । भोगिनाम् =नागानाम्,
स्वामी । अतस्तक्षकादिभ्यो भयं न संभवति, तेषां तदधीनवृत्तित्वात् । भो-
परमसुखानुभवपरः, पालनैकशीलो वा; ईश्वरः
-
गी
परब्रह्मरूपश्च ।
सर्पाणां शरीरं
३८
=
-
अतः संसारभयमपि नाशयितुं शक्त इत्यर्थः। भोगः
फणा वा, तद्वन्तो भोगिनः, सौख्यविशिष्टाश्च ।
भोगो राज्ये धने सौख्ये पालनाभ्यवहारयोः ।
फणे देहे च सर्पस्य
इति वैजयन्ती । अत्र परिकरोऽलंकारः ॥ ७ ॥
"
7. 47 यः सर्वज्ञः सर्ववित् ] Mundakopanisad 1.1.9.
7.47 साक्षी चेता केवलो निर्गुणश्च ] Svetāśvataropanişad 6.11.
7.51 भीत्रार्थानां भयहेतुः ] Astādhyāyī 1.4.25.
7.59 भोगो राज्ये. सर्पस्य ] Vaijayantī 6.1.44.
-
इत्थं भगवन्तमनन्तमुपास्य, इदानीं सकलपुरुषार्थकल्पवल्लीं जगन्मातरं म
हामायारूपां भगवतीं मङ्गलदेवतामुपास्ते -
7.46 अपरिलुप्तदृक् ABCD ] अनिरुद्धदृक् EY 7.47 निर्गुणश्च ABCD ] निर्गुणः EY1
7.48 विपूर्वात् EXC] om. ABD 7. 49 स्यति ABCD ]om. EV 7.49 हन्ति
EVAC ] निहन्ति B 7.50 ततो EXABD ] अतो C 7.58 राज्ये ABCD ] राये
EY 7. 58 धने ABCD ] गृहे EX 7.62 महामाया• EYABD ] माया C 7.62
उपास्ते- EV॰1 ] उपास्ते – वाग्भूगौरीत्यादि ABCD
55
60
-
इति कः। पतञ्जल्यादिरूपेण जगति ज्ञानप्रतिष्ठापनात् । सर्वसाक्षी, सर्व- 45
स्य शुभाशुभस्य कर्मण, साक्षादीक्षिता । अपरिलुप्तदृक् स्वरूपेण सदा
जागरूकत्वात् 'यः सर्वज्ञः सर्ववित्' 'साक्षी चेता केवलो निर्गुणश्च' इ-
त्यादिश्रुतिवचनैः । सकलविषभयात्; विपूर्वात् 'षो ऽन्तकर्मणि' इत्यस्मात्
कप्रत्यये विषशब्दसिद्धिः । अतो विशेषेण स्यति = हन्ति - इति विषम्
कालकूटादिः; ततो यद् भयम् =उद्वेगः, तस्मात् निमित्तात्; पातु = रक्षतु, 50
इत्यैहिकफलप्रार्थना । 'भीत्रार्थानां भयहेतुः' इति पञ्चमी । सकलग्रहणात्
कालकूटादिभ्योऽपि क्रूरात् संसारविषभयात् पात्विति परलोकसुखप्रार्थना;
मुक्तिं ददात्वित्यर्थः । तत्र हेतुः भोगीश्वर इति । भोगिनाम् =नागानाम्,
स्वामी । अतस्तक्षकादिभ्यो भयं न संभवति, तेषां तदधीनवृत्तित्वात् । भो-
परमसुखानुभवपरः, पालनैकशीलो वा; ईश्वरः
-
गी
परब्रह्मरूपश्च ।
सर्पाणां शरीरं
३८
=
-
अतः संसारभयमपि नाशयितुं शक्त इत्यर्थः। भोगः
फणा वा, तद्वन्तो भोगिनः, सौख्यविशिष्टाश्च ।
भोगो राज्ये धने सौख्ये पालनाभ्यवहारयोः ।
फणे देहे च सर्पस्य
इति वैजयन्ती । अत्र परिकरोऽलंकारः ॥ ७ ॥
"
7. 47 यः सर्वज्ञः सर्ववित् ] Mundakopanisad 1.1.9.
7.47 साक्षी चेता केवलो निर्गुणश्च ] Svetāśvataropanişad 6.11.
7.51 भीत्रार्थानां भयहेतुः ] Astādhyāyī 1.4.25.
7.59 भोगो राज्ये. सर्पस्य ] Vaijayantī 6.1.44.
-
इत्थं भगवन्तमनन्तमुपास्य, इदानीं सकलपुरुषार्थकल्पवल्लीं जगन्मातरं म
हामायारूपां भगवतीं मङ्गलदेवतामुपास्ते -
7.46 अपरिलुप्तदृक् ABCD ] अनिरुद्धदृक् EY 7.47 निर्गुणश्च ABCD ] निर्गुणः EY1
7.48 विपूर्वात् EXC] om. ABD 7. 49 स्यति ABCD ]om. EV 7.49 हन्ति
EVAC ] निहन्ति B 7.50 ततो EXABD ] अतो C 7.58 राज्ये ABCD ] राये
EY 7. 58 धने ABCD ] गृहे EX 7.62 महामाया• EYABD ] माया C 7.62
उपास्ते- EV॰1 ] उपास्ते – वाग्भूगौरीत्यादि ABCD
55
60