2023-09-10 12:46:14 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ३
चनकरणैश्च; 'णु स्तुतौ' इत्यस्मात् स्त्रियां क्लिन्, नुतिः । 'हाहाकारो
महानभूद्' इत्यादिवत् साधुकार: । सुतार:= सुष्टुच्चैस्तरध्वनिः, संमिश्र
त्वात्; 'उच्चैस्तरो ध्वनिस्तारः' इत्यमरः । सर्वम् =निरवशेषम्, इत्यम-
25 र्षातिशयः । संहर्तुम् =नाशयितुम् इच्छोः = इच्छावतः; 'बिन्दुरिच्छुः'
इति निपातनात् साधुः; देवतात्मत्वादिच्छ्रुत्वोपपत्तिः । अरिकुलभुवनम्
शत्रूणां धर्मद्रुहां कुलमेव भुवनम् = लोकम् ; बाहुल्यात् शत्रुकुलसदृशं भुवनं
च; युगावसानेष्वधर्मबहुलत्वात् संहार्यत्वमिति भावः । नैमित्तिकप्रलयश्चात्र
प्रसज्यत इति मन्तव्यम्, त्रिदशनुतिवचः प्रतिपादनाद् भूर्भुवःस्वर्लोकानामेव
तदानीमेकार्णवमग्नत्वप्रसिद्धेः,
=
30
"
विष्फारयांचकारास्त्रं बबन्धाथ च बाणधी ।
इति भट्टिकाव्योक्तेः परस्परघट्टनध्वनिश्च । संयत्कल्पान्तसिन्धौ
वसावसानक्षुब्धसमुद्रवद् भीषणायाम्, संयति = युद्धे;
संग्राम: समरोऽस्त्री स्त्री संयत् ।
40 इति वैजयन्ती । संयति
=
एकार्णवं भवत्येतत् त्रैलोक्यमखिलं ततः ।
ब्रह्मरूपधरः शेते भगवानादिकृद् हरिः ॥
जनलोकगतैः सिद्धैः सनकाद्यैरभिष्टुतः ।
इत्यादिश्रीविष्णुपुराणवचनात् । स्फारविष्फारनादः =प्रवृद्धज्यास्फालनघो-
35 षः, 'धनुर्विष्फारनादस्य' इत्यादि महाभारतप्रयोगात्;
२५
=
3.23 हाहाकारो महानभूद् ] Mahābhārata 1.127.18.
3.24 उच्चैस्तरो ध्वनिस्तारः ] Not found in Amarakośa.
3.25 बिन्दुरिच्छुः ] Astādhyāyī 3.2.169.
3.33 एकार्णवं सनकाद्यैरभिष्टुतः ] Visnupurāņa 6.4.4-5.
3.35 धनुर्विष्फारनादस्य ] Source not known; Not found in Mahābharata.
3.36 विष्फारयांचकारास्त्रं बबन्धाथ च बाणधी ] Rāvanavadha 14.17.
3.39 संग्रामः समरोऽस्त्री स्त्री संयत् ] Vaijayantī 3.7.106.
=
ब्रह्मदि-
समन्तात् व्याप्नुवति, कल्पान्तसिन्धौ । शरस-
3.27
3.22 क्तिन् ABD ] इति क्तिन् C 3.23 सुतार: EYLAD ] om. BC 3. 23 तरो ABD ]
तर EXC 3.27 कुलमेव EXABD ] भयशंसितुर्भुञ्जभुजाभद्रद्रुह्यान (?) C
बाहुल्यात् E¥*'BCD ] बाहुभ्यां A 3.34 इत्यादि • EYBCD ] इति A 3.35 ना-
दस्य EVABD ] यानस्य C 3.37 भट्टि° E¥1 ] भर्तृ ABCD 3.38 क्षुब्ध ABCD ]
● क्षुभित° EYL
चनकरणैश्च; 'णु स्तुतौ' इत्यस्मात् स्त्रियां क्लिन्, नुतिः । 'हाहाकारो
महानभूद्' इत्यादिवत् साधुकार: । सुतार:= सुष्टुच्चैस्तरध्वनिः, संमिश्र
त्वात्; 'उच्चैस्तरो ध्वनिस्तारः' इत्यमरः । सर्वम् =निरवशेषम्, इत्यम-
25 र्षातिशयः । संहर्तुम् =नाशयितुम् इच्छोः = इच्छावतः; 'बिन्दुरिच्छुः'
इति निपातनात् साधुः; देवतात्मत्वादिच्छ्रुत्वोपपत्तिः । अरिकुलभुवनम्
शत्रूणां धर्मद्रुहां कुलमेव भुवनम् = लोकम् ; बाहुल्यात् शत्रुकुलसदृशं भुवनं
च; युगावसानेष्वधर्मबहुलत्वात् संहार्यत्वमिति भावः । नैमित्तिकप्रलयश्चात्र
प्रसज्यत इति मन्तव्यम्, त्रिदशनुतिवचः प्रतिपादनाद् भूर्भुवःस्वर्लोकानामेव
तदानीमेकार्णवमग्नत्वप्रसिद्धेः,
=
30
"
विष्फारयांचकारास्त्रं बबन्धाथ च बाणधी ।
इति भट्टिकाव्योक्तेः परस्परघट्टनध्वनिश्च । संयत्कल्पान्तसिन्धौ
वसावसानक्षुब्धसमुद्रवद् भीषणायाम्, संयति = युद्धे;
संग्राम: समरोऽस्त्री स्त्री संयत् ।
40 इति वैजयन्ती । संयति
=
एकार्णवं भवत्येतत् त्रैलोक्यमखिलं ततः ।
ब्रह्मरूपधरः शेते भगवानादिकृद् हरिः ॥
जनलोकगतैः सिद्धैः सनकाद्यैरभिष्टुतः ।
इत्यादिश्रीविष्णुपुराणवचनात् । स्फारविष्फारनादः =प्रवृद्धज्यास्फालनघो-
35 षः, 'धनुर्विष्फारनादस्य' इत्यादि महाभारतप्रयोगात्;
२५
=
3.23 हाहाकारो महानभूद् ] Mahābhārata 1.127.18.
3.24 उच्चैस्तरो ध्वनिस्तारः ] Not found in Amarakośa.
3.25 बिन्दुरिच्छुः ] Astādhyāyī 3.2.169.
3.33 एकार्णवं सनकाद्यैरभिष्टुतः ] Visnupurāņa 6.4.4-5.
3.35 धनुर्विष्फारनादस्य ] Source not known; Not found in Mahābharata.
3.36 विष्फारयांचकारास्त्रं बबन्धाथ च बाणधी ] Rāvanavadha 14.17.
3.39 संग्रामः समरोऽस्त्री स्त्री संयत् ] Vaijayantī 3.7.106.
=
ब्रह्मदि-
समन्तात् व्याप्नुवति, कल्पान्तसिन्धौ । शरस-
3.27
3.22 क्तिन् ABD ] इति क्तिन् C 3.23 सुतार: EYLAD ] om. BC 3. 23 तरो ABD ]
तर EXC 3.27 कुलमेव EXABD ] भयशंसितुर्भुञ्जभुजाभद्रद्रुह्यान (?) C
बाहुल्यात् E¥*'BCD ] बाहुभ्यां A 3.34 इत्यादि • EYBCD ] इति A 3.35 ना-
दस्य EVABD ] यानस्य C 3.37 भट्टि° E¥1 ] भर्तृ ABCD 3.38 क्षुब्ध ABCD ]
● क्षुभित° EYL