2023-09-10 12:46:50 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ५०
अजहत्स्वार्था, जहदजहत्स्वार्था चेति । गङ्गायां घोषः, कुन्ताः प्रविश
35 न्ति, सोऽयं देवदत्तः, इति क्रमादुदाहरणम् । तत्र तृतीया द्विधा श्रुत्या
कटाक्ष्यते,
40
45
तत्त्वमस्यादिवाक्येषु लेक्षणा भागलक्षणा ।
सो ऽयमित्यादिवाक्यस्थपदयोरिव नापरा ॥
इत्याचार्यवचनात्। 'तत्त्वमसि' 'अहं ब्रह्मास्मि' 'अयमात्मा ब्रह्म' इ-
त्यादिब्रह्मात्मपरेषु महावाक्येषु मुख्यार्थबाधमूलत्वं च तत्प्रवृत्तेर्दर्शितम्।
प्रत्यक्परोक्षतैकस्य सद्वितीयत्वपूर्णता ।
विरुध्यते यतस्तस्माल्लक्षणा संप्रवर्तते ॥
इति,
सो ऽयं विद्वानित्यवबोधस्तव यद्वद् देशं कालं चापि विरुद्धं प्रविहाय ।
तद्वत् कर्तृत्वादिविरुद्धं यदिहास्तीति त्यक्त्वा सर्वं तत् सदसि त्वं परिशि-
ष्टम् ।
१५५
इत्यादिवचनैः, महावाक्यानामियं गतिर्दर्शिता । तत्राप्यतयावृत्तिरूपेण क
थमपि प्रतिपादयति, साक्षाद् विधेस्तावदगोचरत्वादित्याह – परार्थव्य-
पगमकथनश्लाघिनः परस्य = अन्यस्य तस्मादित्यर्थात्; अतद्भूतस्येत्य-
50 र्थः। अर्थस्य = वस्तुनः, स्थूलसूक्ष्मदेहयोस्तद्धर्माणां चेत्यर्थः । व्यपगमः
"
50.38 तत्त्वमस्यादिवाक्येषु नापरा ] Vākyavrtti 48.
50.39 तत्त्वमसि ] Chāndogyopanisad 6.8.7.
50.39 अहं ब्रह्मास्मि ] Brhadāranyakopanisad 1.4.10.
50.39 अयमात्मा ब्रह्म ] Māndūkyopanisad 2.
50.42 प्रत्यक्परोक्षतैकस्य संप्रवर्तते ] Vākyavrtti 46.
50.46 सो ऽयं परिशिष्टम् ] Source not known.
50.34 स्वार्था चेति EXC ] स्वार्थेति BC 50.35 स्वार्था चेति · · · इति क्रमादुदाहरणम्
ABC ] ॰स्वार्था चेति EY
50.38 तत्त्वमस्यादि
EYAC ] सो ऽह
इति EYBC ] om.
EKAC ] कर्तृत्वापि
गतिर्दर्शि
50.47
50.50
50.35 द्विधा EYC] विधा AB
50.38 सो ऽय
50.43
EY॰C ] तं त्वमस्यादि A; त्वमस्यादि तत् B
B
50.40 °ब्रह्मात्मपरेषु ELC] ब्रह्मात्मैकत्वपरेषु AB
A
50.44 प्रविहाय EYC ] प्रतिहाय AB
50.45 कर्तृत्वादि॰
B
50.45 यदिहास्तीति त्यक्त्वा AB] यदिहास्तीत्युक्त्वा E¥‡C
ता EXBC ] गतिर्दर्शितां A 50.48 प्रतिपादयति EYBC ] प्रवादयति A
॰देहयोस्तद्धर्माणां EVLAC ] देहायां तद्धर्माणां B
अजहत्स्वार्था, जहदजहत्स्वार्था चेति । गङ्गायां घोषः, कुन्ताः प्रविश
35 न्ति, सोऽयं देवदत्तः, इति क्रमादुदाहरणम् । तत्र तृतीया द्विधा श्रुत्या
कटाक्ष्यते,
40
45
तत्त्वमस्यादिवाक्येषु लेक्षणा भागलक्षणा ।
सो ऽयमित्यादिवाक्यस्थपदयोरिव नापरा ॥
इत्याचार्यवचनात्। 'तत्त्वमसि' 'अहं ब्रह्मास्मि' 'अयमात्मा ब्रह्म' इ-
त्यादिब्रह्मात्मपरेषु महावाक्येषु मुख्यार्थबाधमूलत्वं च तत्प्रवृत्तेर्दर्शितम्।
प्रत्यक्परोक्षतैकस्य सद्वितीयत्वपूर्णता ।
विरुध्यते यतस्तस्माल्लक्षणा संप्रवर्तते ॥
इति,
सो ऽयं विद्वानित्यवबोधस्तव यद्वद् देशं कालं चापि विरुद्धं प्रविहाय ।
तद्वत् कर्तृत्वादिविरुद्धं यदिहास्तीति त्यक्त्वा सर्वं तत् सदसि त्वं परिशि-
ष्टम् ।
१५५
इत्यादिवचनैः, महावाक्यानामियं गतिर्दर्शिता । तत्राप्यतयावृत्तिरूपेण क
थमपि प्रतिपादयति, साक्षाद् विधेस्तावदगोचरत्वादित्याह – परार्थव्य-
पगमकथनश्लाघिनः परस्य = अन्यस्य तस्मादित्यर्थात्; अतद्भूतस्येत्य-
50 र्थः। अर्थस्य = वस्तुनः, स्थूलसूक्ष्मदेहयोस्तद्धर्माणां चेत्यर्थः । व्यपगमः
"
50.38 तत्त्वमस्यादिवाक्येषु नापरा ] Vākyavrtti 48.
50.39 तत्त्वमसि ] Chāndogyopanisad 6.8.7.
50.39 अहं ब्रह्मास्मि ] Brhadāranyakopanisad 1.4.10.
50.39 अयमात्मा ब्रह्म ] Māndūkyopanisad 2.
50.42 प्रत्यक्परोक्षतैकस्य संप्रवर्तते ] Vākyavrtti 46.
50.46 सो ऽयं परिशिष्टम् ] Source not known.
50.34 स्वार्था चेति EXC ] स्वार्थेति BC 50.35 स्वार्था चेति · · · इति क्रमादुदाहरणम्
ABC ] ॰स्वार्था चेति EY
50.38 तत्त्वमस्यादि
EYAC ] सो ऽह
इति EYBC ] om.
EKAC ] कर्तृत्वापि
गतिर्दर्शि
50.47
50.50
50.35 द्विधा EYC] विधा AB
50.38 सो ऽय
50.43
EY॰C ] तं त्वमस्यादि A; त्वमस्यादि तत् B
B
50.40 °ब्रह्मात्मपरेषु ELC] ब्रह्मात्मैकत्वपरेषु AB
A
50.44 प्रविहाय EYC ] प्रतिहाय AB
50.45 कर्तृत्वादि॰
B
50.45 यदिहास्तीति त्यक्त्वा AB] यदिहास्तीत्युक्त्वा E¥‡C
ता EXBC ] गतिर्दर्शितां A 50.48 प्रतिपादयति EYBC ] प्रवादयति A
॰देहयोस्तद्धर्माणां EVLAC ] देहायां तद्धर्माणां B