2023-09-10 12:46:51 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
5
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ५०
15
नित्यानन्दं स्वसंविन्निरवधिविमलस्वान्तसंक्रान्तबिम्ब-
च्छायापत्त्यापि नित्यं सुखयति यमिनो यत्तदव्यान्महो नः॥ ५० ॥
वाचः = वागिन्द्रियशक्तयः । निवृत्ताः
=
=
= पराचीनं प्रसृताः स्वकर्मभूतवच-
नव्याप्यत्वाभावात्; जात्यादिद्वारा हि वाचो वक्तव्याभिव्याप्तिः । जात्या-
दिहीनमनुभवैकगोचरं सा कथं विषयीकुर्यात्,
यद्वाचानभ्युदितं येन वागभ्युद्यते ।
तदेव ब्रह्म त्वं विद्धि नेदं यदिदमुपासते ॥
10 इति श्रुतेः । निवृत्तेर्विरामार्थत्वात् यस्मादिति पञ्चमी । 'अगोचरे वागिव
चोपरेमे' इति,
इक्षुक्षीरगुडादीनां माधुर्यस्यान्तरं महत्।
तथापि न तदाख्यातुं सरस्वत्यापि शक्यते॥
इत्याद्याप्तवचनात् । मनसेत्यन्तःकरणोपलक्षणम्,
यन्मनसा न मनुते येनाहुर्मनो मतम्।
'न मतेर्मन्तारं मन्वीथा न विज्ञातेर्विज्ञातारं विजानीयाः ।' इति श्रुति-
भ्यः । मनसा समम् सहेति, तस्यापि मूर्तिमेवानुध्यातुं सामर्थ्यादत्र च
तदभावादिति भावः । मनसा संकल्पितस्यापि, 'वचनलिङ्गाद्धि वक्तुरभिप्रा-
50.3 °निरवधिविमल • E¥ESEY2AC ] निरवधिमममतं B; निरवधिमममृतं EP°
Sm V2
D JD
EK
774
१५३
50.9 यद्वाचा. यदिदमुपासते ] Kathopanisad 1.5.
50.11 अगोचरे वागिव चोपरेमे ] Kirātārjunīya 17.11.
50.13 इक्षुक्षीरगुडादीनां शक्यते ] Kāvyādarśa 1.102.
50.15 यन्मनसा न मनुते येनाहुर्मनो मतम् ] Kathopanisad 1.6.
50.16 न मतेर्मन्तारं विजानीयाः ] Brhadāranyakopanişad 3.4.2.
50.4 ° पत्त्यापि ELEP°EKEŚE¥? AC ] वृत्त्यापि B
Km
50.16 न
50.5 प्रसृताः EVAC ] स्व-
सृताः B 50.6 • वचन • EDIAC ]om. B 50.11 चोपरेमे इति EYC ] चोपरेमे AB
50.13 ॰गुडादीनां E¥‡C] सितादीनां A 50.15 मतम् EVLAC ] om. B
मतेर्मन्तारं EYBC ] मतैर्मन्तारं A 50.17 इति श्रुतिभ्य: EXBC ] इत्यादिश्रुतिभ्यः
A 50.17 तस्यापि EVC] तदपि A; तस्यामपि B 50.17 मूर्तिमेवानु॰ E¥°°C]
मूर्त्यादि व A; मूर्त्यानुरेवा B
D
D
v2
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ५०
15
नित्यानन्दं स्वसंविन्निरवधिविमलस्वान्तसंक्रान्तबिम्ब-
च्छायापत्त्यापि नित्यं सुखयति यमिनो यत्तदव्यान्महो नः॥ ५० ॥
वाचः = वागिन्द्रियशक्तयः । निवृत्ताः
=
=
= पराचीनं प्रसृताः स्वकर्मभूतवच-
नव्याप्यत्वाभावात्; जात्यादिद्वारा हि वाचो वक्तव्याभिव्याप्तिः । जात्या-
दिहीनमनुभवैकगोचरं सा कथं विषयीकुर्यात्,
यद्वाचानभ्युदितं येन वागभ्युद्यते ।
तदेव ब्रह्म त्वं विद्धि नेदं यदिदमुपासते ॥
10 इति श्रुतेः । निवृत्तेर्विरामार्थत्वात् यस्मादिति पञ्चमी । 'अगोचरे वागिव
चोपरेमे' इति,
इक्षुक्षीरगुडादीनां माधुर्यस्यान्तरं महत्।
तथापि न तदाख्यातुं सरस्वत्यापि शक्यते॥
इत्याद्याप्तवचनात् । मनसेत्यन्तःकरणोपलक्षणम्,
यन्मनसा न मनुते येनाहुर्मनो मतम्।
'न मतेर्मन्तारं मन्वीथा न विज्ञातेर्विज्ञातारं विजानीयाः ।' इति श्रुति-
भ्यः । मनसा समम् सहेति, तस्यापि मूर्तिमेवानुध्यातुं सामर्थ्यादत्र च
तदभावादिति भावः । मनसा संकल्पितस्यापि, 'वचनलिङ्गाद्धि वक्तुरभिप्रा-
50.3 °निरवधिविमल • E¥ESEY2AC ] निरवधिमममतं B; निरवधिमममृतं EP°
Sm V2
D JD
EK
774
१५३
50.9 यद्वाचा. यदिदमुपासते ] Kathopanisad 1.5.
50.11 अगोचरे वागिव चोपरेमे ] Kirātārjunīya 17.11.
50.13 इक्षुक्षीरगुडादीनां शक्यते ] Kāvyādarśa 1.102.
50.15 यन्मनसा न मनुते येनाहुर्मनो मतम् ] Kathopanisad 1.6.
50.16 न मतेर्मन्तारं विजानीयाः ] Brhadāranyakopanişad 3.4.2.
50.4 ° पत्त्यापि ELEP°EKEŚE¥? AC ] वृत्त्यापि B
Km
50.16 न
50.5 प्रसृताः EVAC ] स्व-
सृताः B 50.6 • वचन • EDIAC ]om. B 50.11 चोपरेमे इति EYC ] चोपरेमे AB
50.13 ॰गुडादीनां E¥‡C] सितादीनां A 50.15 मतम् EVLAC ] om. B
मतेर्मन्तारं EYBC ] मतैर्मन्तारं A 50.17 इति श्रुतिभ्य: EXBC ] इत्यादिश्रुतिभ्यः
A 50.17 तस्यापि EVC] तदपि A; तस्यामपि B 50.17 मूर्तिमेवानु॰ E¥°°C]
मूर्त्यादि व A; मूर्त्यानुरेवा B
D
D
v2