2023-09-10 12:46:41 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
35
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ४०
मौनान्मुनिर्न भवति नारण्यवसनान्मुनिः।
अक्षरं तत्तु यो वेद स मुनिश्रेष्ठ उच्यते ।
इति महाभारतोक्तेः । अभिदधति = कथयन्ति; 'चक्षुषि चन्द्रादित्यौ', 'च-
30 क्षो: सूर्यो अजायत इत्यादिश्रुतिमुखेन 'अक्ष्णोः सूर्यो ऽनिलः प्राणात् '
-
'अनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम्' इत्यादिस्मृतिमुखेन चेत्यर्थः । 'विभुरिन्द्व-
र्कविलोचनः किलासौ' 'कोकप्रीतिचकोरपारणपटुज्योतिष्मती लोचने ।'
इत्यादिमहाकविवचनाच्च । अब्जप्रभे= पद्मसदृशशोभे, अब्जशब्देनात्र सि-
ताम्भोजमुच्यते, सामर्थ्यात् । अत आह - आताम्रशुक्लासितरुचिरुचिरे
अपाङ्गदेशे सितभागे तारकायां च क्रमात् रक्तया शुक्लया कृष्णया च
रुच्या, रुचिरे = शोभने; पुण्डरीकस्यापि केसरदलभ्रमरविशिष्टतया वर्ण-
त्रययोगादौपम्योपपत्तिः । नेत्रे = लोचने। पाताम् = रक्षताम्। कथं रक्षणं
क्रियत इत्यत्राह
प्रचुरतरकृपानिर्भरम्; देवतान्तरेभ्यो भगवतः का
रुणिकत्वातिशयात् स्वतः प्रचुरया=अत्यन्ताधिकया, कृपया = दयया
'हन्त दुःखितोऽयं तपस्वी तदस्माभिः पालनीयः' इति बुद्ध्या, निर्भरम्
=
=
=
40
=
40.28 मौनान्मुनिर्न मुनिश्रेष्ठ उच्यते ] Mahābhārata 5.43.35.
40.29 चक्षुषि चन्द्रादित्यौ ] Mundakopanisad 2.1.4.
40.30 चक्षोः सूर्यो ऽजायत ] Rgveda 10.90.13b.
40.30 अक्ष्णोः सूर्यो ऽनिल: प्राणात् ] Visnupurāna 1.12.62.
40.31 अनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम् ] Bhagavadgītā 11.19.
40.32 विभुरिन्द्वर्कविलोचन: किलासौ ] Siśupālavadha 20.37.
40.32 कोकप्रीतिचकोरपारणपटुज्योतिष्मती लोचने ] Anargharāghava 1.1.
१२३
***
=
40.27 मौना॰ E¥‡BCD ] मोहा A 40.27 मुनिर्न भवति ABCD ] मुनिर्भवति EY 1
40.27 ° वसनान्मुनिः ABCD ] वासान्मुनिः EV"1 40.29 महाभारतोक्तेः EY BC ] श्री-
महाभारतोक्तेः AD 40.29 कथयन्ति ABCD ] कथयन्तीति EY 1 40.30 चक्षो: ABD ]
अक्ष्णोः EYC 40.31 श्रुतिमुखेन ... स्मृतिमुखेन EYBCD ] श्रुतिमुखेन (eyeskip)A
40.33 वचनाच्च ABCD ] वचनात् E¥
अब्ज EXBCD ] अभ्र A 40.34
E¥C ] या B 40.36 रुचिरुचिरे
विशिष्टतया EYBC ] विशिष्यया A
पा EXBC ] भुवा A 40.38 निर्भरम्
(eyeskip) B
40.35 रक्तया
40.36
40.33 ● सदृश• EYBCD ] सदृशे A 40.33
अत आह EXBC ] om. AD
रुचिरे E¥''BC ] रुचिरुचिरे (eyeskip) A
40.37 रक्षताम् EXAC ] रक्षां B
40.38 कृ-
अत्यन्ताधिकया कृपया EVAC ] कृपया
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ४०
मौनान्मुनिर्न भवति नारण्यवसनान्मुनिः।
अक्षरं तत्तु यो वेद स मुनिश्रेष्ठ उच्यते ।
इति महाभारतोक्तेः । अभिदधति = कथयन्ति; 'चक्षुषि चन्द्रादित्यौ', 'च-
30 क्षो: सूर्यो अजायत इत्यादिश्रुतिमुखेन 'अक्ष्णोः सूर्यो ऽनिलः प्राणात् '
-
'अनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम्' इत्यादिस्मृतिमुखेन चेत्यर्थः । 'विभुरिन्द्व-
र्कविलोचनः किलासौ' 'कोकप्रीतिचकोरपारणपटुज्योतिष्मती लोचने ।'
इत्यादिमहाकविवचनाच्च । अब्जप्रभे= पद्मसदृशशोभे, अब्जशब्देनात्र सि-
ताम्भोजमुच्यते, सामर्थ्यात् । अत आह - आताम्रशुक्लासितरुचिरुचिरे
अपाङ्गदेशे सितभागे तारकायां च क्रमात् रक्तया शुक्लया कृष्णया च
रुच्या, रुचिरे = शोभने; पुण्डरीकस्यापि केसरदलभ्रमरविशिष्टतया वर्ण-
त्रययोगादौपम्योपपत्तिः । नेत्रे = लोचने। पाताम् = रक्षताम्। कथं रक्षणं
क्रियत इत्यत्राह
प्रचुरतरकृपानिर्भरम्; देवतान्तरेभ्यो भगवतः का
रुणिकत्वातिशयात् स्वतः प्रचुरया=अत्यन्ताधिकया, कृपया = दयया
'हन्त दुःखितोऽयं तपस्वी तदस्माभिः पालनीयः' इति बुद्ध्या, निर्भरम्
=
=
=
40
=
40.28 मौनान्मुनिर्न मुनिश्रेष्ठ उच्यते ] Mahābhārata 5.43.35.
40.29 चक्षुषि चन्द्रादित्यौ ] Mundakopanisad 2.1.4.
40.30 चक्षोः सूर्यो ऽजायत ] Rgveda 10.90.13b.
40.30 अक्ष्णोः सूर्यो ऽनिल: प्राणात् ] Visnupurāna 1.12.62.
40.31 अनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम् ] Bhagavadgītā 11.19.
40.32 विभुरिन्द्वर्कविलोचन: किलासौ ] Siśupālavadha 20.37.
40.32 कोकप्रीतिचकोरपारणपटुज्योतिष्मती लोचने ] Anargharāghava 1.1.
१२३
***
=
40.27 मौना॰ E¥‡BCD ] मोहा A 40.27 मुनिर्न भवति ABCD ] मुनिर्भवति EY 1
40.27 ° वसनान्मुनिः ABCD ] वासान्मुनिः EV"1 40.29 महाभारतोक्तेः EY BC ] श्री-
महाभारतोक्तेः AD 40.29 कथयन्ति ABCD ] कथयन्तीति EY 1 40.30 चक्षो: ABD ]
अक्ष्णोः EYC 40.31 श्रुतिमुखेन ... स्मृतिमुखेन EYBCD ] श्रुतिमुखेन (eyeskip)A
40.33 वचनाच्च ABCD ] वचनात् E¥
अब्ज EXBCD ] अभ्र A 40.34
E¥C ] या B 40.36 रुचिरुचिरे
विशिष्टतया EYBC ] विशिष्यया A
पा EXBC ] भुवा A 40.38 निर्भरम्
(eyeskip) B
40.35 रक्तया
40.36
40.33 ● सदृश• EYBCD ] सदृशे A 40.33
अत आह EXBC ] om. AD
रुचिरे E¥''BC ] रुचिरुचिरे (eyeskip) A
40.37 रक्षताम् EXAC ] रक्षां B
40.38 कृ-
अत्यन्ताधिकया कृपया EVAC ] कृपया