2023-09-10 12:46:40 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
35
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ३७
कथयन्तश्च मां नित्यं तुष्यन्ति च रमन्ति च ॥
इति स्वोक्तेः । अत्र च, अधिकारबोधयोगात् ब्रह्मणोऽपि कुशलप्रश्नावकाशः।
कर्तृत्वाभिमानिनां शक्रादीनां किं पुनः ? नारदादीनां तु ब्रह्मभावनासक्तानां
कृतकृत्यतया न तत्प्रश्नोपपत्तिरिति सूचितम् ।
सनन्दनादयो ये वै ब्रह्मभावनया युताः ।
कर्मभावनया चान्ये देवाद्याः स्थावरावराः॥लिक
हिरण्यगर्भादिषु च ब्रह्मकर्मात्मिका द्विधा ।
११५
अधिकारबोधयुक्तेषु विद्यते भावभावना ॥
इति श्रीविष्णुपुराणवचनात् । इत्थम् = अनेन प्रकारेण; इत्यनुक्तप्रकार-
40 संग्रहः । इत्थम्, आस्येन्दोरास्रवन्तीत्यन्वयः । सेवावनम्रम् = अनुवर्तनार्थं
प्रवणम्। सुरमुनिनिकरम्; सुराणां ब्रह्मादीनां मुनीनाम् =नारदादीनाम्,
च समाजम्, प्रेक्ष्य प्रकर्षेण दृष्ट्वा । तत्र प्रसन्नस्येति तेषां धर्मसंस्थापन-
स्वविभूतित्वादनुग्रहोन्मुखस्येत्यर्थः। आस्येन्दोः=मुखचन्द्रात्। आस्रवन्ती
= परितः प्रवर्तमाना। आस्येन्दुग्रहणेन वदनं वै जनो ऽस्य
=
इत्युक्तेः
45 जनोलोकत्वेनोपास्यस्य श्रीमुखस्यैवोपासनमपि कृतं वेदितव्यम् । वरवचन-
सुधा = प्रशस्तवाक्यरूपममृतम्, संजीवनत्वात्, संप्रीणनत्वाच्च। अथवा,
वररूपवचनसुधा सप्रसादस्य भगवद्वचनस्य निरतिशयतपःप्रार्थ्यत्वात्। 'दे-
=
37.31 मद्भक्ता रमन्ति च ] Bhagavadgīta 10.9.
37.38 सनन्दनादयो भावभावना ] Visnupurāna 6.7.50-51.
37.44 वदनं वै जनो ऽस्य ] Bhāgavatapurāna 2.1.28.
37. 31 तुष्यन्ति च रमन्ति च ABC ] तुष्यन्ति रमयन्ति च E¥vi 37.32 बोध ABC ]
om. Eye
37.33 °सक्तानां EVC] युक्तानां AB 37.35 सनन्दनादयो ये वै conj. ]
सनन्दनारदयो ये वै AC; सनन्तयेयै वै चत्वारो B; सनकादयो वै EDI 37.35 भाव-
नया ABC ] भावना ED 37.38 विद्यते EYAC ] युद्यते B 37.39 अनेन EYLAC ]
37.40 इत्यनुक्तप्रकारसंग्रहः इत्थम् AC ] om. EVv1; प्रत्यनुक्तप्रकारसंग्रहः इ-
37.41 नारदादीनां ACB ]om. EV 37.44 वदनं वै जनो कृतं EXAC ]
अनेक B
त्थम् B
वद --- B 37.44 जनो ऽस्य EYC ] जनस्य A 37.45 ॰मुखस्यैवोपासनमपि E¥॰±B]
मुखस्योपासनमपि AC 37.45 वर• EVAC ] परि B
37.46 सुधा प्रशस्तवाक्यरूप
रूपवचनसुधा ABC ] सुधा (eyeskip) E¥1 37.46 संजीवनत्वात् संप्रीणनत्वाच्च A ]
संजीवितत्वात् संप्रीणनत्वाच्च C; संजीवनत्वात् --- जनत्वाच्च B; (eyeskip) EX*1
भगवद्वचनस्य EYBC ] भगवदयनस्य A
37.47
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ३७
कथयन्तश्च मां नित्यं तुष्यन्ति च रमन्ति च ॥
इति स्वोक्तेः । अत्र च, अधिकारबोधयोगात् ब्रह्मणोऽपि कुशलप्रश्नावकाशः।
कर्तृत्वाभिमानिनां शक्रादीनां किं पुनः ? नारदादीनां तु ब्रह्मभावनासक्तानां
कृतकृत्यतया न तत्प्रश्नोपपत्तिरिति सूचितम् ।
सनन्दनादयो ये वै ब्रह्मभावनया युताः ।
कर्मभावनया चान्ये देवाद्याः स्थावरावराः॥लिक
हिरण्यगर्भादिषु च ब्रह्मकर्मात्मिका द्विधा ।
११५
अधिकारबोधयुक्तेषु विद्यते भावभावना ॥
इति श्रीविष्णुपुराणवचनात् । इत्थम् = अनेन प्रकारेण; इत्यनुक्तप्रकार-
40 संग्रहः । इत्थम्, आस्येन्दोरास्रवन्तीत्यन्वयः । सेवावनम्रम् = अनुवर्तनार्थं
प्रवणम्। सुरमुनिनिकरम्; सुराणां ब्रह्मादीनां मुनीनाम् =नारदादीनाम्,
च समाजम्, प्रेक्ष्य प्रकर्षेण दृष्ट्वा । तत्र प्रसन्नस्येति तेषां धर्मसंस्थापन-
स्वविभूतित्वादनुग्रहोन्मुखस्येत्यर्थः। आस्येन्दोः=मुखचन्द्रात्। आस्रवन्ती
= परितः प्रवर्तमाना। आस्येन्दुग्रहणेन वदनं वै जनो ऽस्य
=
इत्युक्तेः
45 जनोलोकत्वेनोपास्यस्य श्रीमुखस्यैवोपासनमपि कृतं वेदितव्यम् । वरवचन-
सुधा = प्रशस्तवाक्यरूपममृतम्, संजीवनत्वात्, संप्रीणनत्वाच्च। अथवा,
वररूपवचनसुधा सप्रसादस्य भगवद्वचनस्य निरतिशयतपःप्रार्थ्यत्वात्। 'दे-
=
37.31 मद्भक्ता रमन्ति च ] Bhagavadgīta 10.9.
37.38 सनन्दनादयो भावभावना ] Visnupurāna 6.7.50-51.
37.44 वदनं वै जनो ऽस्य ] Bhāgavatapurāna 2.1.28.
37. 31 तुष्यन्ति च रमन्ति च ABC ] तुष्यन्ति रमयन्ति च E¥vi 37.32 बोध ABC ]
om. Eye
37.33 °सक्तानां EVC] युक्तानां AB 37.35 सनन्दनादयो ये वै conj. ]
सनन्दनारदयो ये वै AC; सनन्तयेयै वै चत्वारो B; सनकादयो वै EDI 37.35 भाव-
नया ABC ] भावना ED 37.38 विद्यते EYAC ] युद्यते B 37.39 अनेन EYLAC ]
37.40 इत्यनुक्तप्रकारसंग्रहः इत्थम् AC ] om. EVv1; प्रत्यनुक्तप्रकारसंग्रहः इ-
37.41 नारदादीनां ACB ]om. EV 37.44 वदनं वै जनो कृतं EXAC ]
अनेक B
त्थम् B
वद --- B 37.44 जनो ऽस्य EYC ] जनस्य A 37.45 ॰मुखस्यैवोपासनमपि E¥॰±B]
मुखस्योपासनमपि AC 37.45 वर• EVAC ] परि B
37.46 सुधा प्रशस्तवाक्यरूप
रूपवचनसुधा ABC ] सुधा (eyeskip) E¥1 37.46 संजीवनत्वात् संप्रीणनत्वाच्च A ]
संजीवितत्वात् संप्रीणनत्वाच्च C; संजीवनत्वात् --- जनत्वाच्च B; (eyeskip) EX*1
भगवद्वचनस्य EYBC ] भगवदयनस्य A
37.47