2023-09-10 12:46:37 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
११०
कम्बुप्रवरः
ण्डलत्वात् आपूरणे
शङ्खराजः पाञ्चजन्यः, तद्रूपस्य शशधरस्य प्रसन्नधवलम-
मुखानिलेन ध्मापने, प्रवीणः = समर्थः; कर्मणि
कुशल इत्यादिवल्लाक्षणिकः प्रयोगः । अधरस्य पूरणकर्तृत्वोक्तिः, तत्र नि-
वेश्य पूर्यमाणत्वात्।
,
=
=
स उच्चकाशे धवलोदरो दरो ह्युरुक्रमस्याधरशोणशोणितः।
इति,
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ३५
ततः प्रियोपात्तरसेऽधरोष्ठे निवेश्य दध्मौ जलनं कुमारः।
इत्यादिप्रयोगात्; यदा यदा क्षीयते तदा तदा कम्बुप्रवरसदृशस्य शशधर-
स्य स्वसंगृहीतेनामृतरसेन रजतकलशस्येव क्षीरपूरेण पूरणाच्च,
क्षीणं पीतं सुरैः सोममाप्याययति दीप्तिमान्।
मैत्रेयैककलं सन्तं रश्मिनैकेन भास्करः ॥
इति श्रीविष्णुपुराणवचनात्,
B
यस्मिन् सोमः सुरपितृनरैरन्वहं पीयमानः
क्षीणः क्षीणः प्रविशति यतो वर्धते चापि भूयः ।
-
इति साम्बोक्तेश्च। वक्ताकाशान्तरस्थः =मुखविवरसमीपवर्ती; अन्तरश-
ब्दोऽत्र समीपं लक्षयति, राज्ञोऽयमभ्यन्तर इतिवत्; वक्तूशब्देनारम्भो
लक्ष्यते। मुखभूतस्याकाशस्य मध्ये स्थितः; उदितमात्र इत्यर्थः, उदय-
रागरूषितस्यैवाधरसाम्योक्तेः । दन्ततारौघशोभाम् ; दशनत्वेन स्थितानां
...
ताराणाम्,
35.15 स उच्चकाशे धवलोदरो दरो ह्युरुक्रमस्याधरशोणशोणितः ] Bhagavatapurāna
1.11.2.
35.17 ततः जलनं कुमारः ] Raghuvamsa 7.63.
35.21 क्षीणं
भास्करः ] Visnupurāna 2.12.4.
35.24 यस्मिन् सोमः वर्धते चापि भूयः ] Sāmbapañcāśikā 8.
35.12 आपूरणे EYLAB ] आपूरणात् C 35.15 • शोणितः EXC] शोणिमा AB
35.18 • प्रवर• EXBC ] प्रवरस्य A 35.19 ° पूरेण पूरणाच्च EXBC ] पूरेण चA
35.21 मैत्रेयैककलं सन्तं रश्मिनैकेन भास्कर: conj. ] om. Eyv1; मैत्रेयैककलास-
न्तरश्मिनैकेन भास्कर A; मैत्रेयैककलं सन्तं रश्मिनैकेन भास्क --- B; मैत्रीयैकवसन्तं
रश्मिनै---न भास्कर C 35.25 साम्बोक्तेश्च EXC ] साम्बोपपत्तेश्च A; साम्बोपपत्तौ च
35.28 दन्ततारौघ• EYC ] दन्ततारोप AB
15
20
25
कम्बुप्रवरः
ण्डलत्वात् आपूरणे
शङ्खराजः पाञ्चजन्यः, तद्रूपस्य शशधरस्य प्रसन्नधवलम-
मुखानिलेन ध्मापने, प्रवीणः = समर्थः; कर्मणि
कुशल इत्यादिवल्लाक्षणिकः प्रयोगः । अधरस्य पूरणकर्तृत्वोक्तिः, तत्र नि-
वेश्य पूर्यमाणत्वात्।
,
=
=
स उच्चकाशे धवलोदरो दरो ह्युरुक्रमस्याधरशोणशोणितः।
इति,
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् ३५
ततः प्रियोपात्तरसेऽधरोष्ठे निवेश्य दध्मौ जलनं कुमारः।
इत्यादिप्रयोगात्; यदा यदा क्षीयते तदा तदा कम्बुप्रवरसदृशस्य शशधर-
स्य स्वसंगृहीतेनामृतरसेन रजतकलशस्येव क्षीरपूरेण पूरणाच्च,
क्षीणं पीतं सुरैः सोममाप्याययति दीप्तिमान्।
मैत्रेयैककलं सन्तं रश्मिनैकेन भास्करः ॥
इति श्रीविष्णुपुराणवचनात्,
B
यस्मिन् सोमः सुरपितृनरैरन्वहं पीयमानः
क्षीणः क्षीणः प्रविशति यतो वर्धते चापि भूयः ।
-
इति साम्बोक्तेश्च। वक्ताकाशान्तरस्थः =मुखविवरसमीपवर्ती; अन्तरश-
ब्दोऽत्र समीपं लक्षयति, राज्ञोऽयमभ्यन्तर इतिवत्; वक्तूशब्देनारम्भो
लक्ष्यते। मुखभूतस्याकाशस्य मध्ये स्थितः; उदितमात्र इत्यर्थः, उदय-
रागरूषितस्यैवाधरसाम्योक्तेः । दन्ततारौघशोभाम् ; दशनत्वेन स्थितानां
...
ताराणाम्,
35.15 स उच्चकाशे धवलोदरो दरो ह्युरुक्रमस्याधरशोणशोणितः ] Bhagavatapurāna
1.11.2.
35.17 ततः जलनं कुमारः ] Raghuvamsa 7.63.
35.21 क्षीणं
भास्करः ] Visnupurāna 2.12.4.
35.24 यस्मिन् सोमः वर्धते चापि भूयः ] Sāmbapañcāśikā 8.
35.12 आपूरणे EYLAB ] आपूरणात् C 35.15 • शोणितः EXC] शोणिमा AB
35.18 • प्रवर• EXBC ] प्रवरस्य A 35.19 ° पूरेण पूरणाच्च EXBC ] पूरेण चA
35.21 मैत्रेयैककलं सन्तं रश्मिनैकेन भास्कर: conj. ] om. Eyv1; मैत्रेयैककलास-
न्तरश्मिनैकेन भास्कर A; मैत्रेयैककलं सन्तं रश्मिनैकेन भास्क --- B; मैत्रीयैकवसन्तं
रश्मिनै---न भास्कर C 35.25 साम्बोक्तेश्च EXC ] साम्बोपपत्तेश्च A; साम्बोपपत्तौ च
35.28 दन्ततारौघ• EYC ] दन्ततारोप AB
15
20
25